اعتبار اسنادی

تعریف اعتبارات  اسنادی به زبانی ساده : اعتبارات اسنادی تعهد مشروط توسط یك بانك به بانك دیگری می‌باشد.

و اما به زبان تخصصی: اعتبارات اسنادی تعهد مكتوب ، یك بانك صادر كننده (Opening Bank / Issuing Bank) بوده كه بموجب درخواست خریدار كالا(Opener/Applicant) در اختیار فروشنده / ذینفع (Beneficiary) از طریق بانك ابلاغ كننده اعتبار(Advising Bank) قرار می‌گیرد تا بر اساس  دستور پرداخت (Instruction Payment) در سر رسید معین اعتبار(Due Date) مشروط به رعایت كامل دستورات داده شده، به روشهای ذیل در مقابل اسناد حملShipping Documents

1- دستور پرداخت نقدی Order Cash Payment
2- در قبال قبولی اسناد واصله از طریق بانك كارگزار ‌Acceptance of Documents
3- در قبال مبادله اسناد براتی (یوزانس) و ….Negotiation of Documents در وجه فروشنده (In Favour of Beneficiary) به مبلغ معین و در مدت زمان از طریق سیستم (SWIFT) كار سازی می‌كند.
اعتبار اسنادی از مقررات متحدالشكل اعتبار اسنادی مندرج در نشریه UCP600
(Uniform Customs and Practice for documentary)، اتاق بازرگانی بین‌المللی و اینكو ترمز(Incoterms)، كه مخفف كلمه (International Commercial Terms،) ، به معنی اصطلاحات بین المللی بازرگانی میباشد پیروی می‌كند.

واژه‌سوییت (s.w.i.f.t) برگرفته از كلمات ذیل:

Society for world wide interbank Financial telecommunication
به معنی «جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانكی» است. سوییفت با ارائه خدمات متنوع بانكی كلیه نیازهای موسسات مالی سراسر دنیا را در پرداختهای ، بازارهای مالی ، اوراق بهادار و مبادلات مالی پشتیبانی می‌كند. از جمله مزایای سوییفت در مقایسه با دیگر وسایل ارتباطی راه دور (تلكس، تلفن و فاكس) می‌توان به قابلیت دسترسی جهانی و 24 ساعته ، طراحی براساس رویه‌های استاندارد‌سرعت و امنیت آن اشاره كرد.
نكته: در زبان فارسی هر سه اصطلاح Documentary Letter of Credit,Letter of Credit,Documentary Credit, اعتبار اسنادی ترجمه شده است. حال آنكه منظور از اصطلاح Documentary بطور كلی هر گونه ترتیبات گشایش اعتبار و تعهد پرداخت در قبال ارائه اسناد مقرر است.
منظور از Letter of Credit Documentary Letter of Credit و فرمی است كه از طرف بانك باز كننده اعتبار بنا به درخواست متقاضی اعتبار جهت گشایش اعتبار اسنادی به نفع ذینفع صادر می‌شود.

حداقل اسناد حمل مورد نیاز در اعتبارات اسنادی:
حداقل اسنادی كه معمولا حین مبادله مورد لزوم می‌باشد بشرح ذیل است:
1 – سیاهه تجاری (Commercial Invoice).
2 – بارنامه (Bill of Lading)
3- گواهی مبدأ (Certificate of Origin)
4- گواهی بیمه(Certificate of Insurance)

برای دریافت اطلاعات پیرامون واردات کالا و ترخیص کالا کلیک کنید.

اعتبار اسنادی از نظرحدود اختیارات خریدار: معمولا بر دو نوع هستند: اعتبارات اسنادی قابل برگشت و غیر قابل برگشت.

الف- اعتبارات اسنادی قابل برگشت(Revocable Credit)

این نوع اعتبارات پس از ابلاغ به بانك كارگزار می‌تواند براساس درخواست متقاضی از بانك خریدار و بدون اخذ مجوزی از جانب فروشنده / تولید كننده كالا ، قابل فسخ و ابطال باشد.
روشن است اینگونه اعتبارات هیچگونه تعهد و مسئولیتی را نیز برای بانك‌های گشایندهL/C بهمراه نداشته و تا زمان دریافت اسناد و پذیرش آنها توسط بانك گشاینده اعتبار قابلیت برگشت‌پذیری بقوت خود باقی خواهد ماند.
بدیهی است، استفاده از اینگونه اعتبارات به هیچ وجه به فروشندگان توصیه نشده و معمولا بانكهای درگیر اعتبارات نیز از قبول و ثبت سفارش یك چنین اعتباراتی عدول خواهند كرد.

ب- اعتبارات اسنادی غیر قابل برگشت(Irrevocable Credit)

این نوع اعتبارات درست برعكس شرایط بند الف بوده و در بردارنده تعهد غیر قابل فسخ و غیر قابل عزل بانك گشاینده اعتبار است، و به نوعی پرداخت وجه اعتبار را در قبال مبادله اسناد بدون عیب و نقص را در سررسید معین طبق شرایط و ترم اعتبار تضمین می‌كند.
بدیهی است این نوع اعتبارات را بدون اخذ و موافقت فروشنده و نیز بانك ذینفع اعتبار به هیچ عنوان نمی‌شود یك جانبه ابطال و یا اصلاح / تغییر شرایط (Amendment) كرد.

معمولا بانكها حین گشایش اعتبارات اسنادی و ابلاغ آن به به بانك كارگزار موارد فوق الذكر را صراحتاً در متن L/C قید می‌كنند. برای مثال به متن ذیل اشاره می‌شود:
Hereby we open an irrevocable  unconfirmed and non transferable letter of credit in your favour…

الف – اعتبار اسنادی تایید شده (Confirmed L/C)

اعتباری است كه از طرف بانك ابلاغ كننده (بانك ذینفع یا بانك كارگزار) یا هر بانك معتبر دیگر مورد درخواست فروشنده علاوه بر بانك گشایش كننده اعتبار نیز مورد تایید قرار می‌گیرد. این نوع اعتبارات همیشه در زمانی  مورد درخواست فروشنده قرار می‌گیرد كه تعهد بانك بازكننده اعتبار، به علت وضعیت سیاسی یا اقتصادی كشور وی، یا به علت اعتماد به خریدار، مورد پذیرش فروشنده نیست.
به این ترتیب دو بانك (بانك گشایش كننده و بانك تایید كننده) بطور مشترك و جداگانه در قبال ذینفع متعهد می‌شوند.
هزینه افتتاح اعتبار اسنادی تایید شده بیش از هزینه اعتبارات دیگر است. اینك با توجه به وضعیت فعلی در كشورمان و به تبع اعمال تحریم‌های اقتصادی و …. فروشندگان كالا ترجیحاً، اعتبارات تایید شده را درخواست می‌كنند.

ب- اعتبار اسنادی تایید نشده (Unconfirmed L/C)

اینگونه اعتبارات فقط با تایید بانك گشایش كننده اعتبار و بدون نیاز به تایید بانك دیگری گشایش می یابد.

الف- اعتبار اسنادی دیداری (At Sight    L/C )

در این نوع اعتبارات ، پرداخت وجه اعتبار به مجرد ارائه اسناد حمل/ معامله اسناد(Negotiation) مشروط بر انطباق كامل اسناد با دستور مندرج در متن L/C انجام می‌شود.

ب- اعتبارات اسنادی مدت دار (Deffered Payment L/C) :

در این نوع اعتبارات وجهی هنگام ارائه اسناد پرداخت نمی‌شود، زیرا سررسید مدت‌دار بوده و در آینده انجام خواهد پذیرفت، لذا تعهد پرداخت در سررسید ، از طریق بانك گشایش كننده اعتبار انجام و در واقع اسناد بدون اخذ وجه در قبال اخذ وثائق / سایر تضمین ‌های كافی به تشخیص بانك عامل مربوطه جهت ترخیص كالا در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد.
لازم به توضیح است ، نبایستی این ترم را با اعتبارات یوزانس اشتباه كرد زیرا در این نوع از اعتبارت یك/ چند فقره برات به ضمیمه اسناد ارسال ، كه با توجه به قبولی آن از طریق خریدار در سر رسید مربوطه قابل پرداخت خواهد بود. چنانچه پرداخت این « برات/ براتها» از طریق بانك عامل تایید و گواهی شود مسئولیت و ریسك پرداخت به بانك گشایش كننده اعتبار انتقال می‌یابد كه به اعتبارات پذیرشی یا Acceptance L/C ، معروف است.

ج- اعتبار اسنادی نسیه یا مدت‌دار (یوزانس)L/C Usance:

اعتباری است كه وجه اعتبار بلافاصله پس از ارائه اسناد از سوی ذینفع، پرداخت نمی‌شود بلكه پرداخت وجه آن، به علاوه سود مربوطه ، بعد از مدت تعیین شده    (30 روز،6 ماه ،یكسال و…) كه در اعتبار مشخص شده است، صورت می‌گیرد. معامله یوزانس معمولاً در كشور‌هایی انجام می‌‌گیرد كه كمبود ارز دارند.

الف- اعتبارات قابل انتقال (Transfrable L/C)

به اعتباری گفته می‌شود كه طبق آن ذینفع اصلی حق دارد همه یا بخشی از اعتبار گشایش شده را به شخص یا اشخاص انتقال دهد. در واقع این نوع اعتبار یك امتیاز برای فروشنده محسوب می‌شود، و ریسك خریدار را بالا می‌برد.

ب- اعتبارات غیر قابل انتقال(Untransfrable L/C)

به اعتباری گفته می‌شود كه ذینفع حق واگذاری كل یا بخشی از آن را به دیگری ندارد. در تجارت بین الملل عرف بر غیر قابل انتقال بودن اعتبار است.

الف- اعتبارات اسنادی تضمینی(Standby L/C) :

این قبیل معاملات بیشتر در ایالت متحده آمریكا متداول بوده و به اعتبارات اسنادی تضمینی مشهور است و اخیراً در كشورهای اروپائی نیز معمول شده است.
عملكرد اینگونه اعتبارات مشابه ضمانت‌نامه‌های ارزی (Letter of Guarantee) بوده كه جهت تضمین پرداخت بروات ، تضمین باز پرداخت پیش‌پرداختها و كالا‌های حمل شده و گاهی نیز جهت تضمین حسن انجام قراردادهای تامین نصب كالا و … بكار گرفته می شود.

ب- اعتبار اسنادی گردان (Revolving L/C) :

در اینگونه اعتبارات ، كالا و یا خدمات موضوع این L/C به دفعات در زمانهای مشخص و با مبلغی معین مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای مثال ذكر می‌شود این اعتبار برای X مبلغ گشایش لكن تا سقف Yمبلغ قابل چرخش خواهد بود، بدین معنی كه پس از استفاده ذینفع قسمتی از اعتبار ، كه به نسبت زمان/ مبلغ یا بصورت تجمعی یا غیر تجمعی مجدداً برای مدت زمان و یا مبلغ خاصی فعال می‌شود.

ج- اعتبار اسنادی پشت به پشت(اتكایی) (Back to Back L/C) :

این نوع اعتبار اسنادی متشكل از دو اعتبار جدا از هم است . اعتبار اول به نفع ذینفع گشایش می‌یابد كه خود به هر دلیلی قادر به تهیه و ارسال كالا نیست. به همین جهت با اتكا به نفع ذینفع گشایش یافته است اعتبار دیگری برای فروشنده دوم(ذینفع دوم) كه می‌تواند كالا را تهیه و ارسال كند ، از طرف ذینفع اول گشایش می‌یابد.
مبلغ اعتبار دوم معمولاً كمتر از اعتبار اول است تا ذینفع اولیه بتواند قبل از سررسید و آخرین تاریخ حمل اعتبار دوم باید از اعتبار اول جلوتر باشد تا ذینفع اول بتواند قبل از سررسید و آخرین تاریخ حمل اعتبار اول اسناد مربوط به كالا را دریافت و آنرا به بانك ابلاغ كننده اعتبار اول ارائه دهد.
در قراردادهائی كه چندین واسطه بین خریدار نهائی و عرضه‌كننده اصلی قرار دارد چنین اعتبار اتكائی توسط واسطه‌ها گشایش می یابد. در چنین مواردی اعتبار پشتوانه سایر اعتبارات قرار گرفته به اعتبار (Overriding ) موسوم است.

د- اعتبارات بند قرمز(Red Clause)

در این نوع از اعتبارات ،تمامی و یا قسمتی از وجه اعتبار قبل از حمل و ثبت سفارش به ذینفع پرداخت می‌شود.
بعضاً فروشندگان كالا مبالغ معینی را تحت عنوان (Payment Advance- Down) پیش پرداخت قبل از ایفای تعهداتش دریافت می‌كنند.
مبالغ یاد شده معمولاً جهت تامین مالی / تولید و فرآوری محصول صادراتی مورد نظر درخواست ضمناً متعهد می‌شوند در صورت عدم توانائی جهت تامین محصول سفارشی مبلغ دریافتی را بهمراه بهره مربوطه به خریدار كالا مسترد دارند.

چون در این نوع معاملات برون مرزی فروشندگان اعتمادی به خریدار كالا ندارند بنابراین شرط معاملات را مبتنی بر پیش دریافت قسمتی از وجه كالا ، قبل از حمل می‌كنند كه متاسفانه اخیراً نیز با عنایت به صدور بخشنامه‌های تحریم بر علیه كشورمان تقاضای دریافت قسمتی از وجه L/C ها متداول شده است، در این روش میتوان با اخذ یك فقره ضمانت نامه پیش پرداخت (Counter Guaranttee) از فروشنده كالا، ریسك عدم  باز پرداخت وجه یاد شده را پوشش داد.

علت این نامگذاری آن است كه اولین بار كه این اعتبار گشایش یافت بانك باز كننده اعتبار برای جلب توجه بانك ابلاغ كننده شرایط اعتبار را كه به مقداری از وجه اعتبار را به عنوان پیش پرداخت به ذینفع پرداخت می‌كند را باجوهر قرمز نوشت كه از آن به بعد به اعتبار ماده قرمز معروف شد. در پاره‌ای از مواقع در یك اعتبار عادی ایجاب می‌كند كه مقداری پیش پرداخت به ذینفع اعتبار به عمل آید . این عمل در برابر دریافت ضمانتنامه پیش‌پرداخت صورت می‌گیرد و با اعتبار ماده قرمز تفاوت دارد.

مراحلی كه قبل از گشایش اعتبار صورت می‌پذیرد:
1-رعایت كامل قانون و مقررات صادرات و واردات وآیین نامه اجرایی آن و اخذ    مجوزهای قانونی از وزارتخانه ‌ها و مراجع ذیربط با توجه به قانون مذكور.
2- رعایت كامل قانون و مقررات بودجه سنواتی كه در ابتدای هر سال ابلاغ می‌شود.
3-انجام تشریفات مناقصه و یا اخذ و ارائه مجوز ترك تشریفات مناقصه برای خرید‌های دولتی بیش از معادل یك میلیون دلار در موارد لزوم.
4- اخذ پروفرما از فروشنده و تطبیق شرایط پروفرما براساس مقررات ارزی كشور و تكمیل فرم ثبت سفارش براساس آن.
5- اخذ مجوز از سازمان حمل و نقل و پایانه‌های كشور برای كالا‌هایی كه با ناوگان ‌های خارجی حمل و به كشور وارد می‌شوند.
6- انجام ثبت سفارش نزد اداره كل  دفتر ثبت سفارشات و نظارت بر مبادلات بازرگانی وزارت بازرگانی
7- اخذ بیمه‌نامه
8- تامین وجه اعتبار اسنادی:
گشایش اعتبار اسنادی با دریافت هم ارز ریالی و فروش ارز، یا ارز متقاضی، و یا تلفیقی از دو روش با هر نسبتی با رعایت مقررات مربوطه امكان‌پذیر است.
تذكر : میزان پیش‌پرداخت برای وزارتخانه‌ها و نهاد‌های دولتی كه از بودجه عمومی استفاده می‌كنند معادل صددرصد (100?) مبلغ اعتبار اسنادی در روز گشایش اعتبار است. مگر انكه از تسهیلات ماده62 قانون محاسبات عمومی استفاده كنند كه لازم است قبل از گشایش اعتبار اسنادی مجوزات مربوطه را اخذ كنند.
9- ارائه تعهدنامه مبنی بر ارائه اصل برگ سبز گمركی ترخیص قطعی كالا مطابق اسناد معامله شده از نظر كمی و كیفی
10- در مورد كالاهای مشمول استاندارد اجباری ، شركت بازرسی كننده معتبر بین المللی مجاز مشخص شود و یا تعهد مبنی بر قبول مسئولیتهای حذف بازرسی كالا ارائه شود.

ابلاغ اعتبار

پس از ارائه مدارك مذكور به بانك گشاینده اعتبار ، بانك مذكور اقدام به ابلاغ اعتبار اسنادی می‌كند.

اعتبار اسنادی داخلی- ریالی

گشایش اعتبار ریالی در بانكهای داخل كشور برای پیمانكاران ایرانی نیز مقدور است.
قابل ذكر است كه در این مورد نیز همانند اعتبارات اسنادی ارزی، مقررات UCP600 و اینكوترمز به عنوان شرایط الحاقی و جزء لاینفك اعتبار اسنادی هستند.
ضمناً گشایش اعتبار اسنادی داخلی- ریالی بر مبنای عقود جعاله و مشاركت مدنی صورت میگیرد. میزان پیش‌دریافت متناسب با نوع كالا و وضعیت اعتباری متقاضی و حداقل به میزان ده درصد مبلغ اعتبار اسنادی خواهد بود كه تا زمان معامله اسناد، در حسابهای بانك باقی خواهد ماند.

بخش دوم
در تجارت بین الملل معامله اسناد علاوه بر روش اعتبارات اسنادی از طریق بروات اسنادی نیز صورت می‌گیرد . مقررات متحدالشكل بروات وصولی اتاق بازرگانی بین المللICC Uniform rules for (URC522 )collection  و دستورالعملهای موجود در مورد بروات وصولی ملاك عمل قرار می‌گیرند.

برات وصولی اسنادی

در این حالت فروشنده نسبت به ارسال كالا طبق تفاهم انجام یافته با خریدار اقدام و اسناد حمل كالا را به ضمیمه سایر اسناد مورد نیاز خریدار به شعبه ارزی این بانك   ارایه و بانك اسناد واصله را به ضمیمه برات كشیده شده از طرف خریدار به همراه دستورات خود(شجول) به یكی از بانكهای كارگزار در كشور خریدار ارسال می‌كند در این مرحله متقاضی می‌بایست كارمزدهای بانك طبق تعرفه و هزینه های ابطال تمبربرات و پست سفارشی را به شعبه پرداخت كند.
در صورتیكه دستور خریدار تحویل اسناد حمل در مقابل دریافت وجه اسناد به فروشنده باشد كارگزار پس از ارائه اسناد و قبولی براتگیر نسبت به دریافت وجه اسناد اقدام و مبلغ دریافتی را به حساب این بانك واریز می‌كند0در صورتیكه دستور خریدار تحویل اسناد حمل در مقابل قبولی براتگیر با یا بدون تعهد كارگزار باشد، كارگزار پس از قبولی براتگیر نسبت به ارائه اسناد به خریدار اقدام و در سر‌رسید در صورت تعهد بانك كارگزار نسبت به دریافت وجه و واریز آن به حساب این بانك اقدام و در صورتی كه صرفاً تعهدبراتگیر درخواست شده باشد در صورت عدم پرداخت وجه برات در سر رسید نسبت به واخواست برات اقدام می‌كند.

توجه: مطابق مقررات متحدالشكل وصولی‌ها(URC522) اتاق بازرگانی   بین المللی خریدار مجاز به صدور بارنامه حمل كالا به نام بانكهای كارگزار نبوده و می‌بایست قبل از ارسال به نام بانك موافقت بانك كارگزار را از طریق شعبه ارزی خود اخذ كند.

– بانكها هیچگونه مسئولیتی در مورد بررسی اسناد نداشته و فقط مسئول كنترل نسخ اسناد ارائه شده یا دستور وصول هستند.- پرداخت وجه به حساب فروشنده صرفاً پس از دریافت وجه از بانك كارگزار صورت  می پذیرد0- در صورت درخواست فروشنده وضعیت بانك كارگزار خارجی قبل از ارایه اسناد بررسی و نتیجه به اطلاع فروشنده خواهد رسید.

نحوه دریافت وجه برات اسنادی

– پرداخت دیداری: تحویل اسناد در مقابل پرداخت ” D/P ” یا وجه نقد در برابر ” C.A..D ” توسط خریدار
پرداخت مدت‌دار : تحویل اسناد در مقابل قبولی خریدارD/A خریدار.

– فروشنده پس از عقد قرارداد و اعلام قبولی خریدار، كالای‌خود را برای حمل ارسال داشته و اسناد مورد نیاز را به شعبه ارزی بانك صادرات ایران تحویل می‌دهد.
– بانك پس از اطمینان از صحت تعداد اسناد رسیده با درج دستور وصول فروشنده روی (شجول) مراتب را به بانك كارگزار اعلام و اسناد حمل را به بانك كارگزار در كشور مقصد با پست سفارشی ارسال می‌كند.
– بانك خریدار مراتب دریافت اسناد را به بانك ایران اعلام وصول كرده و كپی سیاهه موجود روی اسناد را همراه آگهی براتگیر برای خریدار كالا ارسال و قبولی خریدار را به همراه قبولی نویسی یا واریز وجه اسناد از او درخواست می‌كند.
– پس از دریافت وجه اسناد از بانك كارگزار، این بانك وجه اسناد را به حساب مورد درخواست فروشنده/ صادر كننده واریز خواهد كرد.

– كارمزد معامله اسناد
– هزینه ارسال اسناد به بانك خریدار
– وجه تمبربرات

1-برات وصولی ساده: در مواردی كه مشتری طلب مشخصی از طرف خارجی دارد پس از توافق با وی اقدام به صدور یك فقره برات ساده كرده و جهت قبولی و وصول در سررسید به بانك مراجعه می‌كند بانك پس ا ز اخذ كارمزد و هزینه‌های مربوطه برات را جهت قبولی و تایید برای كارگزار خود در كشور مورد نظر می‌فرستد. اگر در سر رسید وجه برات پرداخت شد بانك وجه را به حساب مشتری واریز می‌كند و در صورت عدم پرداخت وجه برات در سررسید در صورت درخواست ذینفع ، برات واخواست شده و جهت انجام مراحل قانونی از طریق ذینفع پیگیری قضایی می‌شود.
2-برات وصولی اسنادی: در این حالت صادر كننده كالا را مطابق با شرایط قرارداد برای خریدار ارسال كرده و اسناد حمل و اسناد مورد نیاز خریدار را به ضمیمه یك برات به یكی از شعب ارزی بانك ارائه می‌دهد و بانك پس از دریافت كارمزد‌های مربوطه و هزینه‌های پست و ابطال تمبر، اسناد را به ضمیمه برات ودستورات خود برای كارگزارخود دركشورخریدارمی‌فرستد ، در صورتی كه دستور خریدار تحویل اسناد در مقابل تحویل وجه باشد بانك كارگزار پس از ارائه اسناد و قبولی برات گیر وجه اسناد را دریافت كرده و برای بانك ارسال می‌كند و در صورتی كه دستور خریدار تحویل اسناد در مقابل قبولی برات  گیر باشد كارگزار پس از قبولی برات گیر اسناد را به وی ارایه می دهد و در سررسید در صورت تعهد بانك كارگزار نسبت به دریافت وجه و واریز آن به حساب بانك اقدام می‌كند و در صورتی كه صرفاً تعهد برات‌گیر خواسته شده باشد در صورت عدم پرداخت در سررسید نسبت به واخواست آن اقدام می‌شود.
با توجه به اینكه نقش ضمانتی بانك در این نوع از تجارت بین الملل نسبت به اعتبارات اسنادی كمتر است لذا صادر كنندگان باید پیش از انعقاد قرارداد به صورت بروات اسنادی وصولی موارد زیر را در نظر بگیرند:

• آشنایی با خریدار و اطمینان از روابط تجاری مناسب وی
• ثبات شرایط سیاسی اقتصادی و حقوقی كشور خریدار
• محدودیت‌های قانونی ورود كالا و خروج ارز در كشور خریدار
•