سهم خاویار در صادرات غیر نفتی ایران

تجارت غیرقانونی خاویار به عنوان یك كالای مصرفی بسیار با ارزش از چنان وضعی برخوردار شده كه در آینده با ادامه این روند نابودی این نوع از ماهیان دریای خزرت دور از ذهن نخواهد بود و از آن پس فقط در داستا‌ن‌ها از آن یاد خواهد شد.

سالانه بیشتر از 90 درصد خاویار و ماهی‌های خاویاری جهان در دریای خزر تولید می‌شود و با توجه به ارزش بالای آن یكی از منابع بالای درآمدی برای صادركنندگان است.

 تجارت غیرقانونی خاویار به عنوان یك كالای مصرفی بسیار با ارزش از چنان وضعی برخوردار شده كه در آینده با ادامه این روند نابودی این نوع از ماهیان دریای خزر دور از ذهن نخواهد بود و از آن پس فقط در داستا‌ن‌ها از آن یاد خواهد شد.

اخباری حاكی از آن بود كه در سال‌های آغازین قرن حاضر، تجارت غیرقانونی ماهی‌های تولید كننده خاویار نزدیك به 5 تا 6 برابر ارزش تجارت قانونی آن در بازار جهانی داد و ستد می‌شد. همین مساله سبب شده تا شمار ماهی‌های تولید كننده خاویار در دریای خزر كاهش چشمگیری پیدا كند.

قاچاق و صید بی‌رویه، آلودگی آب دریا ورود انواع فاضلاب‌ها و آلاینده موجب شده تا نسل ماهیان خاویاری در بزرگترین دریاچه بسته جهان در معرض خطر جدی قرار گیرد. این تجارت غیرقانونی خاویار و ماهی‌های خاویاری در شرایطی كه این گونه از ماهی‌ها تنها نیمی از عمر خود قدرت باروری دارند و گاهی هر پنج سال یك بار تولید مثل می‌كنند، آسیب زیادی به صنعت تولید ماهی‌های خاویاری در دریای خزر وارد می‌كند.

دریای خزر به عنوان بزرگترین منبع ماهیان خاویاری دنیا، 90 درصد خاویار جهان را تامین می‌كند ولی استحصال خاویار در سال گذشته در آن كمتر از 10 تن بود در حالی‌كه دهه 60 میزان استحصال خاویار در كشور بیشتر از 200 تن در سال بوده است.

ورود سالانه پنج میلیون تن مواد آلاینده از استان‌های شمالی ایران به دریای خزر، زنگ خطر ناشی از مرگ تدریجی ذخایر این دریا را به صدا درآورده و تداوم روند آلودگی، این دریا را به زباله دانی در آینده تبدیل می‌كند.

از سویی، گونه‌های مختلف ماهی موجود در این منطقه بویژه ماهی‌های خاویاری سبب شده است تا دریای خزر مورد توجه بسیاری از كشورهای جهان قرار گیرد. با توجه به ارزش بالای آن یكی از منابع بالای درآمدی برای صادركنندگان است.همین مساله سبب شد تا حجم تجارت غیرقانونی ماهی‌های خاویاری و خاویار در این كشورها ارتقا یابد.

این تجارت غیرقانونی عاملی شد تا مجمع بین‌المللی تجارت گونه‌های در حال انقراض سازمان ملل، صادرات خاویار و ماهی‌های خاویاری را محدود كند.

دانشمندان این مركز پیشنهاد كردند سالانه تنها 100 ماهی استروژن _ خاویاری _ در كل دریای خزر صید شود و برخی دیگر نیز خواستار ممنوعیت صید این ماهی گرانقیمت شدند و طرح توسعه مزارع پرورش ماهی‌های خاویاری را ارائه دادند.
پیش از وضع محدودیت در تولید و صادرات، قیمت هر پوند خاویار صادراتی ایران معادل 2هزار و 960 دلار آمریكا بود اما پس از اجرای طرح محدودیت صادرات قیمت هر پوند خاویار به بیش از پنج هزار دلار رسید.
هم اكنون صید بی‌رویه، قاچاق خاویار، عدم رعایت صید، بازسازی نكردن ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر و افزایش آلودگی آب دریا در اثر فاضلاب كشورهای همسایه ایران از دلایل عمده خطر انقراض این‌گونه ماهیان است.

به گفته مدیر امور ماهیان خاویاری مازندران، این ماهیان خاویاری فسیل‌هایی زنده‌ای هستند كه از میلیون‌ها سال پیش در دریا حضور دارند و متاسفانه در بحث حفاظت از این ماهیان خاویاری فقط دو كشور ایران و روسیه كار می‌كنند. 

سایر كشورها این ماهیان خاویاری را بدون اینكه یك ماهی خاویاری تكثیر كنند، به تاراج می‌برند ولی در كشور ما سال گذشته حدود 20 میلیون قطعه لارو ماهیان خاویاری تكثیر و به دریا رهاسازی شده است.

سهمیه صید

در زمان شوروی سابق سهم زیادی از آبها در اختیار این كشور بود. براین اساس دولت شوروی قانون مدونی برای صید این دسته از ماهی‌ها وضع كرد ولی بعد از فروپاشی این سرزمین هر یك از كشورها قانون تازه‌ای تدوین كردند و همین مساله صید را افزایش داد.

این افزایش صید سبب شد تا دانشمندان نیز اعلام كنند شمار ماهی‌های خاویاری طی یك قرن اخیر 90 درصد تنزل یافته است و در صوت ادامه این روند تا 10 سال آینده هیچ ماهی تولیدكننده خاویار در دریای خزر باقی نخواهد ماند.

آن‌ها مهمترین مساله را صید غیر قانونی توسط افراد ناآشنا به این‌گونه ماهیان گرانقیمت می‌دانند. زیرا این افراد حتی جنس نر و ماده این ماهی را نیز تشخیص نمی‌دهند و پس از صید بی‌درنگ اقدام به باز كردن شكم ماهی می‌كنند.

در سال 2007 میلادی سهمیه صید ماهی‌های خاویاری در كشورهای حوزه دریای خزر یك‌هزار و 71 تن اعلام شد. از این میزان 450 تن سهم ایران ، 286 تن سهم روسیه ، 182 تن سهم قزاقستان ، 90 تن سهم آذربایجان و 63 تن سهم تركمنستان بود.
ایران اجازه دارد 47 درصد از تولید خود را به بازارهای صادراتی عرضه كند. طبق این قانون كشور روسیه 4/26 درصد ، قزاقستان 5/14 درصد، آذربایجان 3/7 درصد و تركمنستان 8/4 درصد از تولید خاویار و ماهی خاویاری خود را به بازارهای جهانی عرضه خواهد كرد.

استحصال دو هزار كیلو خاویار از دریای خزر

مدیر امور ماهیان خاویاری مازندران از استحصال 2هزار و 670 كیلوگرم خاویار از دریای خزر در سال گذشته خبر داده كه ارزش اقتصادی این مقدار بیش از هفت میلیون یورو است