انواع ضمانتنامه های ارزی

ضمانت نامه های بانكی غیرقابل انتقال بوده و فقط توسط ذینفع مندرج در متن ضمانتنامه قابل استفاده می باشد.كلیه شركت های بازرگانی (یا اشخاص حقیقی) می توانند از خدمات صدورانواع ضمانتنامه بانك تجارت بهرمند شوند. صدور ضمانتنامه و ظهر نویسی از طرف بانكها موكول به اخذ وثیقه از ضمانتخواه (مضمون عنه) طبق ضوابط بانك می باشد.

ضمانت نامه های ارزی به طور معمول درمورد قراردادهای ارزی ، خرید كالا و یا خدمات از شركتها و مشتریان خارجی مصداق داشته و بانك تجارت باتضمین متقابل بانكهای معتبر خارجی نسبت به صدور ضمانتنامه به نفع شركتهای ایرانی (خریداران و كارفرمایان ) اقدام می نماید.

ضمانت_نامه_ارزی

ضمانتنامه پیش پرداختAPG :

در بعضی از قراردادها فروشنده درخواست می نماید كه درصدی از ارزش كالای مورد قرارداد به صورت پیش پرداخت به او داده شود . به همین منظور برای آنكه اطمینان كافی وجود داشته باشد كه فروشنده در مقابل وجه دریافت شده كالا را تحویل خواهد داد، از او خواسته می شود ضمانتنامه ای در قبال دریافت پیش پرداخت ارائه نماید. هدف از اینگونه پرداختها معمولاً آن است كه فروشنده نقدینگی كافی برای خرید مواد و اجزاء مورد نیاز برای ساخت كالا داشته باشد و یا آن كه بتواند هزینه حمل و نقل ماشین آلات به محل اجرای پروژه و دستمزد كارگران را پرداخت نماید. در بعضی موارد نیز به علت آن كه كالا منحصر بفرد و تنها مورد نیاز خریدار به خصوصی است، برای آن كه فروشنده اطمینان بیشتری در شروع به انجام كار خود داشته باشد، در خواست پیش پرداختی به میزان 10یا 20درصد ارزش كالا را می نماید. زیرا چنانچه خریدار مزبور در حین اجرای قرارداد ناگاه از خرید این وسیله به عللی منصرف شود، فروشنده در فروش آن وسیله به مشتری دیگری دچار مشكلات زیادی خواهد شد و به همین علت در خواست پیش پرداخت می نماید تا از یك طرف خود پوششی كافی داشته باشد و از طرف دیگر خریدار نیز با این پرداخت تصمیم قاطع خود را به خرید اعلام نموده باشد و به سادگی قادر نباشد از تصمیم قبلی خود انصراف حاصل نماید. شرح بیشتر در ادامه مطلب.

در قراردادهائی كه حمل به دفعات مجاز می باشد، معمولاً مبلغ ضمانتنامه پیش پرداخت به نسبت كالای تحویلی كاهش پیدا می كند و پرداخت نیز به نسبت كالای تحویل شده منهای درصدی كه از آن پیش پرداخت شده است انجام می پذیرد. بعنوان مثال اگر ماشین آلاتی به ارزش1000.000 مارك خریداری شده باشد و 20درصد آن پیش پرداخت شود و در حمل اول 30درصد كل كالا حمل گردد، مبلغی كه از بابت این حمل باید پرداخت شود در اصل باید 300.000 باشد ولی چون 20درصد آن قبلاً پرداخت شده بنابراین :

600.000=2×300.000

مبلغ قابل پرداخت به مارك خواهد بود.

مدت زمان اعتبار ضمانتنامه پیش پرداخت معمولاً تا زمانی است كه قرار داد اجرا گردد و در اعتبارات اسنادی حداقل یك ماه بعد از انقضای سررسید اعتبار خواهد بود.

مبلغ پیش پرداخت بسته به توافق طرفین متغیر بوده ولی معمولاً حدود 5 تا 25درصد كل مبلغ اعتبار است.

نكته حائز اهمیت آن است كه در بعضی از پروژه ها و یا كارخانه ها دیده می شود كه یك قطعه كوچك در راه اندازی آن پروژه و یا آن كارخانه نقش اساسی بازی می كند و ممكن است فروشنده تحویل آن را تا آخرین لحظه تحویل كل كارخانه یا پروژه به تأخیر اندازد؛ لذا چنانچه چنین قطعه و یا نقشه ای تحویل نگردد، ممكن است استفاده از كارخانه دچار اشكال گردد و یا با هزینه زیادی قابل استفاده باشد. بنابراین در چنین مواردی بهتر است ضمانتنامه پیش پرداخت تا لحظه تحویل كامل پروژه و یا كارخانه مورد قرارداد، قابل كاهش نباشد تا خریدار اهرم كافی جهت كنترل قرارداد در دست داشته باشد.

ضمانتنامه بانكی ( LETTER OF GUARANTEE ) چیست ؟

ضمانتنامه بانكی، قراردادی است كه بین بانك ( ضامن ) و ذینفع یا مضمون له ( BENEFICIARY ) منعقد می شود و به موجب آن بانك متعهد می شود كه پس از تحقق موضوع ضمانتنامه و در طول سررسید ، در قبال درخواستهای كتبی ذینفع مبالغی را به وی بپردازد . ضمانتنامه ممكن است به صورت غیر مشروط و عندالمطالبه ( UNCONDITIONAL/ON FIRST DEMAND ) و یا به صورت مشروط ( CONDITIONAL ) صادر شود . از نظر حقوقی ، ضمانتنامه بانكی بین بانك ضامن و ذینفع ضمانتنامه منعقد می شود ، اما در عالم واقع نقطه شروع و تكیه گاه اصلی ضمانتنامه بانكی ، درخواست و دستور مشتری بانك است كه او را ضمانت خواه یا مضمون عنه ( APPLICANT ) گویند و مبنای آن معمولاً قراردادی است كه قبلاً بین ضمانت خواه و ذینفع ضمانتنامه منعقد شده است . اما این وابستگی ظاهری ، جز در موارد استثنایی ، تأثیری در استقلال ضمانتنامه بانكی ندارد . به عبارت دیگر ضمانتنامه مستقل از قرارداد پایه می باشد .

نظر به اینكه ضمانتنامه های غیر مشروط و عندالمطالبه در تجارت بین الملل به شدت از طرف ذینفعان مورد استقبال قرار گرفته است لذا عموماً ضمانتنامه ها به صورت عندالمطالبه صادر می شود .

در حقیقت ضمانتنامه بانكی عندالمطالبه ، نوشته ایست معتبر و مستند كه ضمن آن بانك صادر كننده ضمانتنامه ( ضامن ) به صورت بدون قید و شرط تعهد می نماید هر گاه مضون عنه ( ضمانت خواه ) از ایفای تعهد خود در مقابل طرف قرارداد معامله امتناع ورزد بانك وجه مورد تعهد مندرج در متن ضمانتنامه را به درخواست و مطالبه ذینفع بدون نیاز به ارائه هیچ مدرك یا دلیلی به او بپردازد .

انواع ضمانتنامه های بانكی از نقطه نظر موضوعی

ضمانتنامه شركت در مناقصه / مزایده ( tender guarantee )

معمولاً هنگام خرید كالا و اجرای طرحها و یا در حالت فروش كالاها در سطوح بین المللی بخصوص در بخش های دولتی و عمومی سازمانها و دستگاه های ذیربط موظفند مراتب را از طریق جراید و رسانه های گروهی اعلام نموده تا پیشنهاد كنندگان با ارائه بهترین پیشنهاد بتوانند در مناقصه یا مزایده شركت نمایند. پیشنهاد كنندگان می بایست با ارائه ضمانتنامه و مشخصات فنی و پیشنهاد قیمت، جدی بودن قصد شركت خود را اعلام نمایند و همچنین نشان دهند كه آنها قصد خارج شدن از تشریفات مناقصه / مزایده قبل از اتمام آن را نداشته و یا در صورت برنده شدن در مناقصه یا مزایده قرارداد متعاقب آن را امضا خواهند نمود.

ضمانتنامه حسن انجام كار/ تعهدات ( good performance guarantee )

از نظر ماهیتی می توان ضمانتنامه حسن انجام كار ( GPG) را همتای اعتبارات اسنادی تلقی كرد. همانگونه كه یك اعتباراسنادی ، پوشش پرداختی را از طرف خریدار در صورت عملكرد صحیح فروشنده بر اساس شرایط مندرج در اعتباراسنادی برعهده دارد ، یك ضمانتنامه حسن انجام كار نیز پوشش پرداخت واردكننده یا كارفرما در حالتی كه صادركننده یا پیمانكار تعهدات خود را ایفا نكرده یا بموقع و یا كامل و مناسب عمل ننماید را تضمین می نماید.

مبلغ ضمانتنامه حسن انجام كار در صدی از مبلغ قرارداد منعقده می باشد و میزان آن بر اساس توافق طرفین تعیین و اعلام می شود كه معمولا ً بین ? تا ?? درصد است اما با توجه به شرایط قرارداد درصد آن می تواند افزایش یابد .

ضمانتنامه پیش پرداخت ( advance payment guarantee )

در اغلب قراردادهای پایه ای و اصلی، صادركننده یا پیمانكار برای دریافت درصدی از ارزش قرارداد كه معمولاً بین ? تا ?? درصد است با كارفرما یا خریدار به توافق می رسند زیرا طرف قرارداد نیاز به پیش دریافت دارد تا بتواند از این طریق منابع مالی لازم و اولیه را جهت اجرای تعهدات و یا قرارداد خود تامین نماید. در مقابل واردكننده و یا كارفرما به منظور پرداخت چنین مبلغی نیاز به تضمین دارد كه این تضمین از طریق ارائه ضمانتنامه پیش پرداخت(APG ) تامین می شود .

ضمانت نامه استرداد كسور وجه الضمان ( retention money guarantee )

معمولاً در قراردادهای ساخت یا پروژه ای، مبالغی بعنوان پرداخت های میانی انجام می شود اینگونه پرداخت ها در زمانیكه مهندسی پروژه تائید می كند كه قسمتی از پروژه به اتمام رسیده یا تائید آزمایش نصب فاز مربوطه ارائه شده صورت می گیرد. این پرداخت های میانی پیمانكار را قادر می سازد تا نقدینگی لازم را در طول مدت انجام عملیات پروژه در اختیار داشته باشد از طرفی كارفرما، درصدی از این مبالغ پرداختی را كه بین ? تا ?? درصد است با توجه به حجم پروژه نزد خود نگه می دارد تا در نهایت پس از پایان پروژه و پس از اطمینان از حسن اجرای كار و انجام عملیات مربوطه، مبالغ مكسوره را بنفع پیمانكار آزاد نماید. كارفرمایان و پیمانكاران اغلب موافقت می كنند كه این مبالغ كسر شده كه به كسور وجه الضمان معروف است بنفع پیمانكار آزاد نماید، مشروط به اینكه در مقابل ضمانتنامه ای تحت عنوان ضمانتنامه استرداد كسور وجه الضمان صادر شود. ضمانتنامه استرداد كسور وجه الضمان می تواند در صورتی كه پیمانكار از تعهد خود در مورد اتمام پروژه قصور ورزید مورد مطالبه قرار گیرد.

ضمانت نامه گمركی ( customS guarantee )

این نوع ضمانتنامه زمانی كاربرد پیدا می كند كه متقاضی صدور ضمانتنامه درخواست حضور در نمایشگاه بین المللی در كشوری دیگر را دارد و یا در زمانی كه برای پروژه نیاز به ورود تجهیزات خاص بطور موقت باشد، برای اینكه متقاضی ضمانتنامه حقوق گمركی را پرداخت نكند مبادرت به تقاضای صدور این نوع ضمانتنامه بنفع گمرك كشور میزبان می نماید. گمرك كشور مربوطه در صورتی كه كالای مورد نظر در زمان مقرر از كشور خارج نشود و یا اینكه حقوق و عوارض گمركی پرداخت نشود می تواند ضمانتنامه مورد بحث را مورد مطالبه قرار دهد .

ضمانتنامه تعهد پرداخت ( payment guarantee )

یك ضمانتنامه می تواند برای پوشش موارد بسیاری از تعهدات پرداخت صادر شود مثلاً در ارتباط با تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره ، قرارداد های ساخت، وام، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگری می توان از ضمانتنامه تعهد پرداخت استفاده نمود. در سالهای اخیر تقاضای صدور ضمانتنامه های تعهدات جهت جایگزینی با اعتباراسنادی بطور چشمگیری افزایش یافته است و تفاوت دو ابزار در این است كه تسویه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادی عادی زمانی انجام می شود كه دیگر طرفهای درگیر در اعتباراسنادی وظایف تعریف شده خود را به تحقق رسانده باشند ، در حالیكه ذینفع یك ضمانتنامه تعهد پرداخت، در وهله اول باید وجه را از خریدار یا متعهد اصلی دریافت نماید و در صورتیكه خریدار در پرداخت خود قصور ورزد ذینفع با مراجعه به بانك می تواند وجه ضمانتنامه را مطالبه نماید.

سایر ضمانتنامه ها

ضمانتنامه های بانكی علاوه بر پوشش ریسكهای مختلف كه در بالا به آن اشاره شد می تواند برای پوشش بسیاری دیگر از انواع خطرات كه در مبادلات تجاری و بین المللی وجود دارد مورد استفاده قرار گیرد . ضمانتنامه های قضایی كه یكی از مهمترین انواع آنها “ضمانتنامه رفع توقیف كشتی” می باشد را می توان از این گروه برشمرد .

انواع ضمانتنامه های بانكی از نظر نحوه صدور

ضمانتنامه های بانكی از این جهت كه مستقیماً توسط بانك به نفع ذینفع صادر گردند یا از طریق یك بانك واسطه صدور ضمانتنامه تحقق پذیرد به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند .

ضمانتنامه های مستقیم ( DIRECT GUARANTEES ) :

در ضمانتنامه های مستقیم ، بانك پس از دریافت تقاضای صدور ضمانتنامه از سوی مضمون عنه ، ضمانتنامه خود را بطور مستقیم برای ذینفع صادر می نماید .

در حال حاضر قبول و ابلاغ ضمانتنامه های مستقیم توسط بانكهای ایرانی داخل كشور در ارتباط با اعتبارات اسنادی و قراردادهای ارزی كه از محل ارز متقاضی تأمین می گردند در صورت قبول كلیه مسؤولیتهای مترتبه از سوی ذینفع مجاز گردیده است .

ضمناً قبول و ابلاغ ضمانتنامه مستقیم صادره توسط بانكها ی ایرانی ، شعب بانكهای ایرانی در خارج از كشور و واحدهای بانكهای ایرانی نیز پذیرش مسؤولیتهای مترتب توسط ذینفع امكان پذیر می باشد .

در صورت تمایل مشتریان در استفاده از ضمانتنامه های مستقیم ، مطالعه نقطه نظرات بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران را در رابطه با پذیرش ضمانتنامه های مستقیم توصیه می نماید .

ضمانتنامه های غیر مستقیم (INDIRECT GUARANTEES ) :

در برخی موارد ذینفع ضمانتنامه خواستار صدور ضمانتنامه از طریق بانك خاصی یا بانكی در كشور خود می شود ، كه در این حالت بانك ضامن ، ضمانتنامه متقابلی را به نفع بانك مورد نظر صادر و به آن بانك دستور صدور ضمانتنامه اصلی را می دهد . بدیهی است در صورت پذیرش ضمانتنامه متقابل از سوی بانك دستور گیرنده یا آن بانك مبادرت به صدور ضمانتنامه می نماید . در غیر اینصورت مراتب امتناع خود یا درخواست اصلاحاتی در متن ابلاغ شده را به بانك كارگزار اعلام خواهد نمود .

انواع ضمانتنامه های بانكی از نقطه نظر فعالیت اقتصادی

ضمانتنامه های ارزی از جنبه فعالیت اقتصادی به دو بخش صادراتی و وارداتی تقسیم می گردد.

الف – ضمانتنامه های صادارتی

ضمانتنامه های صادراتی به آندسته از ضمانتنامه هایی اطلاق می گردد كه بنا به درخواست طرفهای ایرانی به نفع طرفهای خارجی یا ایرانی شركت معاملات بین المللی صادر می گردد. این گونه ضمانتنامه ها به چهار بخش تقسیم می شود:

1 – كالاهای تولیدی ( صنعتی ، كشاورزی ، معدنی و … ):

صدور ضمانتنامه های ارزی شركت در مناقصه، حسن انجام كار، پیش پرداخت و استرداد كسور وجه الضمان برای صادركنندگان كالاهای صنعتی كشاورزی، معدنی و غیره با رعایت كامل دستورالعملهای صادره امكان پذیر می باشد.

2 – خدمات فنی و مهندسی :

صدور ضمانتنامه های ارزی شركت در مناقصه ، حسن انجام كارپیش پرداخت و استرداد كسور وجه الضمان برای صادركنندگان خدمات فنی و مهندسی بر طبق آیین نامه مقررات حمایتی دولت برای صادرات خدمات فنی و مهندسی با رعایت مقررات مربوط امكان پذیر است .

3- قراردادهای داخلی :

صدور ضمانتنامه های ارزی شركت در مناقصه ، حسن انجام كار ، پیش پرداخت و كسور وجه الضمان مورد نیاز پیمانكاران ، مشاوران و سازندگان داخلی كه تمام یا بخشی از كارهای خدمات مهندسی مشاور ، طراحی ، پیمانكاری ، ساختمانی ، تاسیساتی و تجهیزاتی پروژه های وزارتخانه و موسسات ، سازمانها و شركتهای دولتی ، نهادها و موسسات عمومی و كلیه دستگاههائی كه شمول قانون بر آنها مستلزم ذكر نام است و شركتهای تابعه آنها را در داخل كشور اجرا می كنند با رعایت دستورالعملها و مقررات مربوطه امكان پذیر می باشد.

4 – صدور سایر ضمانتنامه های ارزی :

سایر ضمانتنامه های ارزی مورد تقاضای مشتریان پس از بررسی و عنداللزوم اخذ مجوزات لازم امكان پذیر می باشد.

ب – ضمانتنامه های وارداتی:

ضمانتنامه های وارداتی آندسته از ضمانتنامه هایی است كه بنا به تقاضای مشتریان خارجی و یا در مقابل ضمانتنامه متقابل (COUNTER GUARANTEE ) كارگزاران خارجی به نفع طرفهای ایرانی صادر می شود.

صدور ضمانتنامه بر اساس ضمانتنامه متقابل كارگزاران خارجی معتبر، پس از اخذ مجوز از بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران امكانپذیر می باشد.

قانون حاكم بر ضمانتنامه ها

بطور كلی قانون حاكم بر ضمانتنامه ها، قانون كشور صادر كننده ضمانتنامه می باشد. ولی چنانچه طرفین ضمانتنامه توافق نمایند می توانند قانون كشور ثالثی را با توافق بانكهای ذیربط بر ضمانتنامه حاكم نمایند.

مقررات موضوعه از طرف اتاق بازرگانی بین المللی پاریس

با توجه به اهمیت ضمانتنامه ها در تجارت بین المللی، اتاق بازرگانی بین المللی كه مقر آن در پاریس می باشد كوشیده است كه با تدوین ضوابط و مقرراتی برای ضمانتنامه ها در تجارت بین الملل بین كشورهای مختلف با زمینه های حقوقی و فرهنگی متفاوت هماهنگی فراهم نموده و به این ترتیب بازرگانی بین المللی را تسریع و تسهیل نماید.

مقررات موضوعه در اتاق بازرگانی بین المللی عبارتند از:

1- مقررات متحد الشكل ضمانتنامه های قراردادی ( نشریه شماره 426) :

(UNIFORM RULES FOR CONTRACT GUARANTEES)

این مقررات در ایران پذیرفته نشده است.

2- مقررات بین المللی تضمین نامه ها :

(  INTERNATIONAL STANDBY PRACTICES)

این مقررات نیز تاكنون در ایران مقبولیت نیافته است.