بسته بندی كالا با نگرش صادراتی

بسته بندی كالا با نگرش صادراتی

هنر بسته بندی قدمتی به درازای عمر نسل بشر دارد. از زمانی كه انسان غارنشین، باقیمانده گوشت شكار را برای نگهداری در زمانی طولانی تر در برگ های درختان می پیچید، بسته بندی معنا گرفت. اما انستیتوی بسته بندی آمریكا در كتاب لغت نامه بسته بندی خود، آن را چنین تعریف كرده است: در بر گرفتن محصولات، اقلام یا بسته ها در یك كیسه، جعبه، لیوان، سینی، قوطی، لوله، بطری یا فرم دیگری از ظروف كه بتوانند یكی از اعمال عمده زیر را انجام دهد.

– در برگرفتن برای حمل و نقل و استفاده از محصول
– محافظت
– انتقال اطلاعات

طرح یك بسته بندی متشكل از ویژگی های فرمی و سه بعدی و عناصر تصویری و گرافیكی آن است. هر دو گروه این عوامل، نقش مهمی در یك بسته بندی بر عهده دارند. این عوامل در كنار یكدیگر شرایطی را پدید می آوردند تا توجه خریدار را به خود جلب كنند. بررسی خصوصیات ساختاری و عملكردی یك بسته بندی بسیار وسیع و تخصصی است. اما در مرحله انتخاب عنوان، بهتر است كه به بررسی عوامل تصویری و دو بعدی پرداخته شود.

اجرای بصری و گرافیكی در بسته بندی یك محصول غذایی، باید بتوانند علاوه بر اطلاع رسانی و معرفی، نقش تبلیغی و بازاریابی را نیز برای محصول محتوی خود ایفا كنند. هر بسته می تواند به طور مستقل مانند یك بروشور، پوستر و استند نمایش عمل كند. یعنی چنان كامل و جذاب و آگاهانه طراحی شده باشد تا بتواند خریداری را كه محصول را نمی شناسد و در مورد آن اطلاعات كافی ندارد، ترغیب به خرید كند. به بیان دیگر بسته بندی موفق باید خود، محصول خود را بفروشد.

چنین دیدگاهی به بسته بندی، آن را به محصولی پویا، با ارزشی مستقل از محصول داخل آن تبدیل كرده و آن را شایسته توجه، تحقیق و صرف انرژی بیشتر در طراحی می كند.
بسته بندی یكی از زیر مجموعه های بازاریابی است كه در ایران معنا و مفهوم كالا و بسته بندی و بازاریابی به خوبی فراگیر نشده است. كمتر پدیده ارتباطی مانند بسته بندی، دو ویژگی جاذبه ی فردی و اجتماعی را توأمان با خود به همراه دارد و از این نقطه نظر، صنایع بسته بندی در هر كشوری، نماینده رشد ساختارهای بازاری و تولید آن می باشد. بسته بندی ماهیتا یك حامل است كه می تواند وظیفه ی محافظت كالای بسته بندی شده را در مقابل عوامل تخریب، فساد و… انجام دهد و علاوه بر آن قابلیت حمل و نقل را برای هر كالایی فراهم سازد.

نوآوری و خلاقیت  می تواند در زمینه های تكنیكی و هنری، كالا را برای فروش در بازار جالب توجه كرده و از این نقطه نظر میان كالا و مصرف كننده رابطه ی نوینی برقرار سازد. طیف كالا از تحقیق تا بازاریابی و رضایت مصرف كننده را در بر می گیرد، اما این طیف به درستی شناخته نشده است. حوزه‌های مختلف بسته بندی به عنوان رشته ای دانشگاهی باید در دانشكده های گرافیك، مدیریت و بازاریابی، طراحی مهندسی و… دایر شود. برآورد كارشناسان نشان می دهد كه جمعیت ایران از حدود 70 میلیون نفر در سال 2014 میلادی به حدود 130میلیون نفر در سال 2025 میلادی خواهد رسید و ایران به پانزدهمین كشور پرجمعیت جهان تبدیل خواهد شد. تولید مواد غذایی برای این حجم انبوه جمعیت، نیاز به برنامه ریزی های گسترده و دقیق دارد. با وجود استعدادهای فراوان كشور پهناور ایران جهت گسترش سطح زیر كشت و میزان انبوه تولیدات مختلف محصولات كشاورزی و نعمت های گرانقدر خدادادی، بایستی مسئولان، آینده نگری دقیق تری داشته باشند.

بیشتر بدانید :

هزینه بسته بندی در صنایع غذایی معمولاً حدود 10 تا 15 درصد قیمت تمام شده كالا را تشكیل می دهد ولی در ایران این رقم به 35 تا 50 درصد و گاهی حتی بیشتر هم می‌رسد. بسته بندی مناسب می تواند تا حدود 90 درصد سبب ایجاد ارزش افزوده گردد. حال آن‌كه توجه نكردن به این موضوع سبب شده است كه قسمت اعظم ارزش افزوده محصولات صادراتی ایران كه عموماً به صورت فله صادر می شود با بسته بندی مجدد در كشورهای واسط نصیب صنایع بسته بندی این كشور ها شود.

 هدف از بسته بندی صادراتی

بسته بندی باید تا حد امكان ساده و ارزان باشد، ضمن این كه اهداف اولیه بسته بندی یعنی خاصیت حفاظتی و جذابیت را نیز دارا باشد. هدف اصلی بسته بندی صادراتی به حداقل رساندن خطرهایی است كه به محصول در هنگام انبار كردن، حمل و نقل و توزیع وارد می شود. بنابراین ملاحظات دقیق را باید معطوف به حلقه های مختلف زنجیره توزیع كرد تا با پیش بینی های لازم، نسبت به خطرهای فراگیر چاره اندیشی شود. به این صورت می توان بسته بندی صادراتی را در سراسر زنجیره توزیع (از نقطه ی آغاز تا انتها) قابل قبول تلقی كرد.

آخرین مراحل در كار تولید محصول، توزیع، تحویل به خرده فروشی و فروش به مصرف كننده نهایی است. كشورهای مختلف عرف ها و عادت ها، مؤسسات و وزارت‌خانه های گوناگونی دارند. تنها یك نوع بسته بندی نمی تواند قادر به ارضای كلیه نیازهای ممكن باشد. هنگامی كه یك نوع بسته بندی برای خرده فروشی انتخاب می شود، به خاطر بسپارید كه بسته بندی یكی از وسایل و لوازم بازاریابی است و اثر بخشی آن بستگی به انتخاب بازار مورد نظر دارد.

ضرورت توجه به بسته بندی صادراتی محصولات

كمك به خودكفایی، كمك به كاهش ضایعات به ویژه در محصولات كشاورزی، بازگشت ارزش افزوده محصولات كشاورزی، پشتیبانی از فعالیت های بخش تولیدی كشور، ایجاد اشتغال، برخورداری از مزیت رقابتی، ایجاد تنوع بیشتر در تولید، حفظ و ذخیره سازی طولانی تر، كمك به افزایش كیفیت كالاهای غیر نفتی و…. ضرورت توجه به بسته‌بندی صادراتی محصولات تولیدی كشور را تبیین می‌كند.

عدم بسته بندی مناسب، سالانه میلیاردها ریال زیان مالی در پی دارد.

صدور محصولاتی چون زعفران، خرما و پسته به صورت فله و بسته بندی آنها در كشورهای واسطه تحت Brand سایر كشورها
افزایش هزینه های بسته بندی در ایران به دلیل وجود تعرفه ها و حقوق گمركی بالا برای مواد اولیه بسته بندی
بسته بندی نامناسب، ایران را به كشور تك محصولی در صادرات تبدیل كرده است
كشورهای حاشیه جنوب شرقی خلیج فارس از جمله امارات با سرمایه گذاری در صنعت بسته بندی، ایران را بزرگ‌ترین بازار هدف منطقه می دانند
كیفیت نامطلوب بسته بندی مواد غذایی به دلیل عدم استفاده از فن‌آوری‌های نوین برای رقابت در بازارهای صادراتی مناسب نمی باشد
فقدان برنامه ریزی جامع در طراحی بسته بندی برای الگوی مصرف جهانی
عدم آشنایی صادركنندگان در استفاده از بسته بندی در توسعه تجارت
فقدان نظارت و كنترل در خصوص بسته بندی كالاهای صادراتی
عدم احساس رقابت در میان صادر كنندگان كالاهای ایرانی
فقدان تنوع در بسته بندی های صادراتی كالاهای ایرانی
پایین بودن كیفیت بسته بندی كالاهای ایرانی

یكی از مشكلات بزرگ بسته بندی در ایران بالا بودن هزینه های بسته بندی است.

كهولت و فرسودگی ماشین آلات تولیدی، از دیگر مشكلات این صنعت است. ماشین آلات كهنه و فرسوده نمی توانند پاسخ‌گوی نیازهای امروز از نظر دقت و سرعت كیفیت باشند.
مشكل دیگر، عدم نیاز و ناپایداری قوانین و مقررات مالی، ارزی، گمركی و صادراتی است كه صاحب صنعت اطمینانی به دوام مقررات حتی برای یك سال ندارد و نمی تواند برای آینده برنامه ریزی داشته باشد.

دیگر این كه كارگاه های تولیدی از استانداردهای داخلی و بین المللی آگاهی ندارند و آن را رعایت نمی كنند. مشكلات ایمنی و بهداشتی كارگاه های ما بسیار فراوان است. در مورد كارگاه ها، سطح تخصص پایین بوده و دانش و بینش لازم وجود ندارد.

برای دریافت اطلاعات پیرامون واردات کالا و ترخیص کالا کلیک کنید.

یك ایده ناب در یك بسته بندی خوب

گرافیك در میان عامه مردم معادل تبلیغات به كار برده می شود. حال آن‌كه تبلیغات یكی از كاربردهای این هنر است. در برخورد با هنر گرافیك با دو شاخه اصلی:
گرافیك هنری
طراحی گرافیك

هر كدام از این دو به زیرشاخه های متعددی قابل تقسیم بندی هستند و با این‌حال نمی توان آن دو را جدا از یكدیگر مورد بررسی قرار داد. در گرافیك هنری وجه زیبایی شناختی و در كل هنری بودن اثر بر دیگر عناصر برتری دارد.

در مقابل، طراحی گرافیك در كنارتوجه به عناصر زیبایی شناختی، وجه كاربردی هنر گرافیك را هدف خلق اثر قرار می دهد و لذا آن را گرافیك كاربردی نیز می نامند. برخلاف گرافیك هنری‌كه در آن مخاطب برای دیدن اثر به گالری ها و نمایشگاه ها می رود، در گرافیك كاربردی، این خود هنر گرافیك است كه به میان جامعه می رود و مستقیماً در معرض نگاه افراد قرار می گیرد. تبلیغات بخشی از هنر گرافیك كاربردی است كه در پوسترها، تبلیغات تلویزیونی، تبلیغات شهری و… نمود بیشتری یافته است.

از دیگر زیرشاخه های هنر گرافیك كاربردی، طراحی بسته بندی است كه در وجه تبلیغاتی نیز می تواند مورد بررسی قرار گیرد. طراحی بسته بندی، هنر، علم و تكنولوژی را هم‌زمان با هم به خدمت می گیرد تا اثری قابل طرح در برابر دیدگان انتقادی مردم داشته باشد.

می توان هنر طراحی بسته بندی را از حساس ترین زیرشاخه های گرافیك كاربردی دانست چرا كه رضایت مصرف كننده و تولیدكننده باید در كنار اصول علمی طراحی مورد توجه هنرمند طراح قرار گیرد. هنر طراحی بسته بندی در زندگی روزمره انسانها رخنه كرده است.

از بسته بندی پودرهای ماشین لباسشویی گرفته تا بسته بندی های مواد خوراكی، آرایشی و پوشاك حضور سلیقه طراح گرافیك در زندگی ما احساس می شود. در طراحی بسته بندی یك كالا توجه به نكاتی چند ضرورت دارد. محافظت و عدم لطمه دیدن كالا، نخستین نكته ای است كه در طراحی بسته بندی باید مورد توجه قرار گیرد. در بسیاری موارد طراح علاوه بر آشنایی با تكنیك های هنری و شناخت روانشناسی رنگ باید از علم خواص مواد محافظتی كه در ساخت بسته بندی ها به كار می روند نیز مطلع باشد.

بسته بندی یك كالا باید به گونه ای باشد كه مخاطب را از محتویات داخل آن باخبر سازد. لذا طراح گرافیست می‌بایست در كنار دقت به میزان قرارگیری كالا در مجاورت حرارت، سرما و غیره، امكان دید كالا را برای خریدار فراهم سازد. انتخاب رنگ از اركان اصلی طراحی بسته بندی است. هر جنس و كالا، رنگ خاص خود را می طلبد و طراح می بایست با دانش و اطلاع رنگ را انتخاب نماید. طراحی بسته بندی یكی از مهم‌ترین زیرشاخه های هنر تبلیغات است و نقش ارزنده ای را در جریان اقتصادی جوامع بازی می كند. صادرات كالاها بیش از آن‌كه به كیفیت محصول وابسته باشد در گرو طراحی خوب بسته بندی و رضایت خریدار است.

در طراحی بسته بندی بخش دیگری از هنر گرافیك نیز به مدد طراح می آید و آن لوگوهای تجاری و بین المللی است. براساس استانداردهای جهانی نشانه های ثابتی برای هشدار و جلب توجه مصرف كننده به ثبت رسیده اند كه طراح بنا به جنس كالا آنها را در بسته بندی به كار می‌گیرد.
امروزه از مهم‌ترین فاكتورهای فروش و موفقیت در بازار تجاری توجه به هنر بسته بندی است. اهمیت این شاخه از هنر گرافیك تا آنجا است كه در برخی از كشورها كه تولیدكننده نیستند، تنها یك طراحی خوب بسته بندی برای كالایی وارداتی، نام آن كشور را در زمره تولیدكنندگان آن كالا و در نهایت صادرات آن قرار می دهد. این به معنای آن است كه جهان امروز تنها تشنه تولید كالا نیست بلكه این تولید هنر است كه چرخه های اقتصادی را به حركت در می‌آورد.
هنر بسته بندی قدمتی به درازای عمر نسل بشر دارد. از زمانی كه انسان غارنشین باقیمانده گوشت شكار را برای نگهداری در زمانی طولانی تر در برگ های درختان می پیچید، بسته بندی متولد شد.

بسته بندی چراغ قرمزی است در برابر توقف عابران جلوی ویترین خرده فروشی ها و به حق آن را به عنوان فروشنده خاموش می شناسند. بسته بندی چهره كالاست چون مشتری از طریق بسته بندی محصول را شناسایی می كند. بسته بندی پیام تولیدكننده را به خریدار می رساند و بین آنها ارتباط برقرار نموده و اطلاع رسانی می كند. بسته‌بندی به محصول شخصیت می دهد و محافظت ازكالا را به عهده دارد.

تعدادی از تئوریسین های بازاریابی از بسته بندی به عنوان پنجمین متغیر قابل كنترل در بازار (در كنار محصول، قیمت، مكان و ترفیع) یاد می كنند.امروزه بسته بندی به عنوان یك صنعت در دنیا معرفی و مطرح شده است و زیر مجموعه‌های مختلفی در این صنعت تعریف می‌شود. در بعضی موارد، پس از مصرف محتوای اصلی، بسته‌بندی كاربرد مجدد پیدا می كند. و یا این پس از مصرف دور ریخته می شود.

شركت‌ها و دولت‌ها برای افزایش توان رقابتی خود در بازارهای داخلی وخارجی از بسته‌بندی سود می برند.
گفتنی است، نباید هزینه بسته بندی آن‌قدر زیاد باشد كه بهای فروش كالا را نسبت به كالاهای مشابه غیرقابل رقابت كند. بلكه باید طوری طراحی شود كه دسترسی به كالا راحت بوده و به راحتی نیز قابل حمل باشد، به خود كالا لطمه نزند و مطابق با استانداردها، مقررات بازار و كشور هدف باشد. هم‌چنین مواد مصرفی باید قابل بازیافت باشند، و به محیط زیست لطمه نزنند. بسته بندی باید با شرایط آب و هوایی كشور مورد نظر همگون و هماهنگ باشد. فرهنگ و سلیقه و عادات خریداران در كشور هدف در نظر گرفته شود و با ساختار بازار خرده فروشی سازگاری داشته و سطح درآمد و قدرت خرید مشتریان را مدنظر قرار دهد.

به طوركلی در بسته بندی محصولات دو جنبه عمده كاربردی بودن و جذابیت باید مورد توجه قرارگیرد. هدف اصلی از تهیه بسته، حفظ و نگهداری خواص محصولات و دسترسی راحت به محتویات داخل بسته است. به علاوه هریك از عوامل توزیع و مصرف نیز از بسته بندی انتظاراتی دارند. برای مثال خرده فروشان، به یك بسته بندی نیاز دارند كه به راحتی در معرض دید و نمایش خریداران قرارگیرد و یا در اندازه های متفاوت عرضه شود و با قدرت خرید مشتریان گوناگون متناسب باشد. مصرف كنندگان نیز نوعی از بسته بندی را می پسندند كه به راحتی قابل حمل باشد و به راحتی به محتویات آن دسترسی پیداكنند.

در یك جمع بندی كلی می توان خصوصیات یك بسته بندی خوب را به شرح ذیل برشمرد:

در محل فروش و عرضه چشم‌گیر باشد. در میان انبوه محصولات نظر خریدار را جلب كرده و آن را به نمادی ماندگار تبدیل كند
به مشتری این اطمینان را بدهد كه نیازهای او را برآورده می كند. (رسیدن به این هدف مستلزم شناخت دقیق نیازهای مخاطبان است)
در میان محصولات دیگر به سرعت و به سهولت قابل تشخیص باشد
تصاویر و رنگ ها گویای كیفیت و خواص محصول داخل بسته باشد
نوشته ها حاوی اطلاعات كافی و لازم از مشخصات محصول باشند
عنوان ها و مطالب مهم در محلی از بسته بندی قرار بگیرند كه به سرعت و در اولین نگاه دیده و خوانده شوند
انتخاب تصاویر، رنگ ها، نوشته ها، شعارها و نمادها كاملاً آگاهانه و با توجه به هدف بازاریابی انجام شوند
از سلامتی و ارزش غذائی بالا اطمینان ایجاد نماید
چنان جذاب باشد تا خریدار تمایل به نگهداری و استفاده مجدد از بسته بندی را داشته باشد (البته در صورتی كه برای بسته بندی كاربردی دیگری پس از اولین مصرف طراحی شده باشد)

اگر تمامی نكات مذكور در یك میدان مطالعاتی مورد بررسی قرار گیرند و توضیحات مشروح هر یك روی كاغذ بیاید، خلاصه طرح بسته بندی صادراتی نه تنها جامع می شود بلكه احتمالا صفحات بسیاری را نیز به خود اختصاص می دهد. این مساله برای مدیر كالای تجاری كه با ظرافت های بازار آشناست، بسیار مثمر ثمر می باشد و طرح احتمالا به صورت یك استاندارد عالی به شمار می رود. گرچه خلاصه طرح برای طراحان صادراتی كه فقط به فكر تصاویر هستند، ممكن است خیلی مفصل به چشم آید. وقتی عوامل فهرست شدند، شایسته است محتوا را به صورت چكیده در آورده و طرحی متمركز را به شركت های طراحی ارائه داد. شركت طراحی خود نیز می تواند خلاصه طرح را به صورت چكیده در آورد ولی ممكن است با این كار تأكید بر روی مسایلی كه از اهمیت كمتری برخوردارند، رخ دهد.

نقش چاپ و بسته‌بندی موفق یك كالا در صادرات، ورود به بازارهای جهانی و در نتیجه بالا بردن ارزش افزوده كالاهای تولیدی غیر قابل انكار است. این در حالی است كه صنایع داخلی ما از داشتن یك چنین فن آوری موفقی تا حدود بسیار زیادی محروم به نظر می رسند. البته این محرومیت شاید به معنای مطلق آن نباشد ولی به هر صورت ضعف گام های كنونی تولید كنندگان ما در این زمینه حكایت از عقب ماندن كشور  از قافله جهانی این صنعت دارد. امروزه از مهمترین فاكتورهای فروش و موفقیت در بازار تجاری، توجه به هنر طراحی و بسته بندی است. اهمیت این شاخه از هنر گرافیك تا آنجا است كه در برخی از كشورها كه تولیدكننده نیستند، تنها یك طراحی خوب بسته بندی برای كالایی وارداتی، نام آن كشور را در زمره تولیدكنندگان آن كالا و در نهایت صادرات آن قرار می دهد. این به معنای آن است كه جهان امروز تنها تشنه تولید كالا نیست بلكه این تولید هنر است كه چرخه های اقتصادی را به حركت درمی آورد. بسته بندی و طراحی نامناسب، پایین بودن كیفیت بسته بندی كالاهای ایرانی، ایران را به كشور تك محصولی در صادرات تبدیل كرده است. به خاطر بسپارید كه طراحی وگرافیك بسته بندی یكی از وسایل و لوازم بازاریابی است و اثر بخشی آن بستگی به انتخاب بازار مورد نظر دارد.