بازرسی متریال و كالا

بازرسی متریال و كالا

سرفصلها :

– آشنا با مفاهیم و واژگان استاندارد و بازرسی فنی

-آشنا با الزامات سازمان ملی استاندارد ایران و همچنین آیین كار بازرسی قبل از حمل

-آشنایی با الزامات بازرسی سازمان ملی استاندارد –روش ارزیابی و انطباق

-آشنا با الزامات بازرسی بانك مركزی ایران

-آشنایی با استاندارد سری 17000

-روش بازرسی كالا

-اصول گزارش نویسی بازرسی

-انواع مدرك بازرسی

-نكات ویژه و كاربردی

* آشنا با مفاهیم و واژگان استاندارد و بازرسی فنی  شامل:

1- تعریف بازرسی فنی : مطابق استاندارد ایران –ایزو 9000 (سال 1387)، ارزیابی انطباق از طریق مشاهده و قضاوت همراه با اندازه گیری، آزمایش یا مقایسه با شاخص، هر كدام كه مقتضی باشد را بازرسی فنی كالا گویند.

در استاندارد ایزو – IEC 17000 واژه “ارزیابی انطباق” بدین كونه است كه ،اثبات اینكه الزامات مشخص شده در رابطه با یك محصول، فرایند، سیستم، شخص یا نهاد برآورده شده است.

با جمع بندی و ارزیابی این دو استاندارد میتوان گفت : بررسی طراحی محصول، محصول، فرایند یا تاسیسات و تعیین انطباق آنها با الزامات مشخص شده یا با الزامات عمومی بر مبنای قضاوت حرفه ای (اظهارنظر تخصصی)

دقت نمایید كه الزام در تعریف فوق به دو صورت ممكن است وجود داشته باشد: الزامات مشخص شده و الزامات عمومی

*الزامات مشخص شده می توانند بصورت مدارك الزام آور مانند مقررات قانونی، استانداردها و مشخصات فنی بیان گردند و نیز می توانند توسط طرف های ذینفع مختلفی (از شركت های سازنده محصولات تا خریداران و مصرف كنندگان) ایجاد شود.

* در استاندارد ایزو 9000 تعریف الزام  بدین صورت است: ”نیاز یا انتظاری كه تصریح می شود، عموما تلویحی می باشد یا اجباری است. در توضیحات آن آمده است كه الزام مشخص شده آن است كه بیان شده باشد مثلا در یك مدرك و اگر بیان شده نباشد الزام تلویحی می باشد یعنی در عرف یا رویه عمومی یك سازمان یا شركت های ذینفع نیاز یا انتظار موردنظر تلویحی است. (یعنی جایی به صراحت نیامده باشد. این همان الزامات عمومی است.)

الزامات مشخص شده می توانند بصورت مدارك الزام آور مانند مقررات قانونی، استانداردها و مشخصات فنی بیان گردند و نیز می توانند توسط طرف های ذینفع مختلفی (از شركت های سازنده محصولات تا خریداران و مصرف كنندگان) ایجاد شود.

برای دریافت اطلاعات پیرامون واردات کالا و ترخیص کالا کلیک کنید.

2- تعریف بازرسی پیش از حمل كالا عبارت است از :

بازرسی پیش از حمل یا به اصطلاح بازرسی كالا در دو مدرك سازمان ملی استاندارد ایران بشرح زیر تعریف شده است:

مطابق روش اجرایی ارزیابی انطباق كالاهای وارداتی سازمان ملی استاندارد ایران (ویرایش سوم)، بازرسی پیش از حمل یكی از روش های ارزیابی انطباق كالا است كه در مبدا (قبل از حمل كالا) توسط یكی از شركتهای بازرسی تاییدصلاحیت شده در حوزه و دامنه فعالیت متناسب با بازرسی محموله موردنظر انجام می شود.

این بازرسی برای حصول اطمینان از انطباق محموله وارداتی با استانداردها، ضوابط یا مشخصات فنی مورد قبول سازمان ملی استاندارد ایران، با ارایه اسناد خرید كالا از طرف واردكننده به شركت بازرسی صورت می گیرد. شركت بازرسی نیز با رعایت مفاد این روش اجرایی و كلیه الزامات مندرج در استانداردهای ملی و بین المللی قابل قبول نسبت به ارزیابی انطباق كالا و صدور گواهینامه بازرسی (COI) برای محموله مزبور اقدام می نماید.( COI=Certificate of Inspection)

تعریف بازرسی پیش از حمل در مدرك دیگر با عنوان “بازرسی قبل از حمل-آیین كار” بشماره ISIRI 8509 (ویرایش اول) بدین گونه توضیح داده شده است:

كلیه فعالیت های مربوط به تصدیق كیفیت، كمیت و قیمت شامل نرخ ارز، شرایط مالی و یا ارزش گمركی و طبقه بندی كالایی كه می باید به قلمرو گمرك كشور خریدار صادر شود. به عبارتی دیگر بازرسی قبل از حمل فعالیتی است كه یك سازمان بازرسی كننده مستقیما توسط یك واردكننده (سازمان دولتی، شركت یا سایر متقاضیان) یا توسط كشور واردكننده، جهت كنترل مشخصات اختصاصی كالا به كار گمارده می شود.

این تعریف برگرفته از آیین كار مربوط به سازمان بین المللی شركتهای بازرسی (IFIA)، ویرایش سال 1999 می باشد.

بیشتر بدانید :

3- واژه های استانداردی به شرح ذیل میباشد.

الزامات مشخص شده می توانند بصورت مدارك الزام آور مانند مقررات قانونی، استانداردها و مشخصات فنی بیان گردند و نیز می توانند توسط طرف های ذینفع مختلفی (از شركت های سازنده محصولات تا خریداران و مصرف كنندگان) ایجاد شود.

در بازرسی كالاهای وارداتی، مدارك زیر در برگیرنده الزامات مشخص شده است كه از طرف سازمان ها و شركت ها الزام می شوند:

– اعتبارات اسنادی (شامل الزامات از طرف بانك مركزی)

– قرارداد یا سفارش بازرسی (الزامات شركت بازرسی و واردكننده)

– اسناد خرید كالا شامل پرو فرما، فاكتور خرید، ثبت سفارش، بارنامه و گواهی مبدا، نقشه ها وكاتالوگ ها (واردكننده، فروشنده و سازمان ملی استاندارد)

– استانداردهای ملی و بین المللی، ضوابط یا مشخصات فنی (سازمان ملی استاندارد و سازمان های بین المللی دیگر)

 در صورت وجود اختلاف جزیی بین مدارك فوق، ترتیب اسناد بشرح زیر است: (برگرفته از ISIRI 8509)

* اعتبار اسنادی

* قرارداد خرید

* پروفرما و یا مدارك مورد اشاره در اعتبار اسنادی یا قرارداد خرید

* پروفرما به ترتیب تاخر زمانی

دقت نمایید در اینجا اختلاف جزیی مطرح شده است و منظور اختلاف در مشخصات فنی كالا كه می تواند یك عدم انطباق بحساب آید نمی باشد. (معمولا اختلاف در مشخصات فنی كالا در صورت مشاهده توسط بازرس بایستی به واردكننده اعلام شود.)

در بازرسی كالا با توجه به الزامی (اجباری) بودن استاندارد كالا، معمولا استانداردها به لحاظ اولویت در الزام قبل از كلیه مدارك طبقه بندی می شوند كه ابتدا استانداردهای ملی و بعد بین المللی در صورت ارجاع در اسناد خرید قابل ارجاع خواهند بود. این موضوع بدین معنی است كه حتی اگر واردكننده در قرارداد با فروشنده بخواهد خلاف استاندارد اجباری موضوعی را بیاورند یا الزامی را ندید بگیرند، شركت بازرسی قادر به شناسایی عدم انطباق باشد.

 بایستی توجه نمود كه واژه ها در بسیاری از این اسناد بخصوص استانداردها معنای ویژه ای دارند مثلا ”باید“ یا shall الزام است و انجام آن مورد ضروری خواهد بود. در حالی كه واژه ”بایستی“ یا should فقط جنبه توصیه داشته و در نتیجه غیرالزامی تلقی می شود.

معادل های دیگری برای shall : mandatory, required, requirement

معادل های دیگری برای should : non-mandatory, not required, recommended

همچنین توجه نمایید الزامی كه بصورتshould بیان می شود به معنای عدم انجام آن توسط فروشنده یا تولید كننده نمی باشد. بلكه بیشتر جنبه Best Practice داشته و در صورتی كه تولیدكننده شرایط بهتری در انجام آن الزام داشته باشد(ولی مثلا با روش دیگری می تواند ارایه دهد) ممنوعیتی در آن استاندارد نخواهد داشت.

• آشنا با الزامات سازمان ملی استاندارد ایران و همچنین آیین كار بازرسی قبل از حمل (مطابق ISIRI 8502):

استاندارد”بازرسی قبل از حمل – آیین كار“ – ویرایش اول در مورخ 13/12/84توسط كمیته ملی استاندارد مدیریت كیفیت سازمان ملی استاندارد ایران مورد تایید قرار گرفته است. این استاندارد را می توان تنها آیین نامه سازمان ملی استاندارد ایران در زمینه بازرسی پیش از حمل دانست كه در تهیه آن از مراجع معتبر جهانی همچونInternational Federation of Inspection Agencies) IFIA( و  GATT(General Agreement on Tariffs and Trade)  ، استفاده شده است.

هدف از تدوین این استاندارد، ارایه روش كار بازرسی قبل از حمل كالا در خریدهای خارجی بمنظور آگاهی طرف های ذی ربط می باشد.

دامنه كاربرد این استاندارد برای بازرسی كلی? كالاهای وارداتی به كشور بویژه كالاهای مشمول مقررات استاندارد اجباری كه شرط بازرسی در مدارك خرید آنها درج شده باشد ، كاربرد دارد.

در ابتدا به تعاریف واژه ها و اصطلاحات مندرج در این استاندارد می پردازیم:

اعتبار اسنادی یا Letter of Credit كه به اختصار L/C نامیده می شود قراردادی است كه به موجب آن بانك گشایش كننده اعتبار بنا به درخواست مشتری (درخواست كننده اعتبار یا Applicant) موظف می شود تا در برابر اسناد مقرر در اعتبار، پرداختی را به ذینفع اعتبار (Beneficiary) انجام دهد یا به بانك دیگری اجازه دهد كه آن پرداخت را انجام دهد یا معامله كند.

بازرسی قبل از حمل: عبارت است از كلی? فعالیت های مربوط به تصدیق كیفیت ، كمیت و قیمت شامل نرخ ارز ، شرایط مالی و یا ارزش گمركی و طبقه بندی كالایی كه می باید به قلمرو گمرك كشور خریدار صادر شود.

پیش فاكتور (پروفورما) یا Performa Invoice عبارت است از سندی كه توسط فروشنده ، قبل از فروش تهیه می شود و در آن قیمت ، نوع ، كمیت ، كیفیت و خصوصیات با اهمیت ( وزن ، اندازه و ویژگی های مشخص دیگر ) كالایی كه قرار است به فروش رسد به اطلاع خریدار رسانده می شود.

حدود و دامنه بازرسی یا Scope of Inspection عبارت است از مجموعه روش هایی كه سازمان بازرسی كننده باید از طریق اجرای آنها كمیت ، كیفیت ، بسته بندی و دیگر خصوصیات موضوع بازرسی را طبق شرایط مندرج در مدارك خرید تصدیق یا رد كند.

محموله عبارت است از مجموعه كالاهایی كه در مدارك خرید ذكر شده است.

حمل محموله به دفعات (Partial Shipment) عبارت است از حمل بخشی از محموله كه در اعتباراسنادی و/ یا قرارداد خرید ، حمل آن به دفعات، مجاز شده باشد.

سازمان بازرسی كننده به شركت های بازرسی اطلاق می شود كه صلاحیت آنها مورد تایید سازمان ملی استاندارد ایران قرار گرفته و دارای پروانه بازرسی می باشند. (شرایط تاییدصلاحیت در استاندارد ایران ایزو آی ای سی 17020 و آیین نامه تاییدصلاحیت شركتهای بازرسی سازمان ملی استاندارد ایران آمده است.)

سفارش بازرسی به سندی اطلاق می شود كه به موجب آن از سوی مشتری به سازمان بازرسی كننده ، درخواست انجام بازرسی كالا اعلام می شود. (شامل موضوع بازرسی، حدود و دامنه بازرسی، كیفیت كالا و مشخصات و الزامات فنی و استانداردهای موردنظر، كمیت، نحوه بسته بندی و نشانه گذاری، زمان و محل بازرسی، دفعات بازرسی، گزارشات و گواهینامه های موردنیاز)

قرارداد بازرسی به سندی اطلاق می شود كه بین مشتری و سازمان بازرسی كننده درخصوص موضوع بازرسی منعقد می شود. (شامل سفارش بازرسی، كارمزد بازرسی و نحوه پرداخت آن و نوع تسهیلات و تعهدات طرفین)

قرارداد خرید عبارت است از سندی معتبر به همراه پیوست ها كه موارد توافق شده بین خریدار و فروشنده و/ یا تولید كننده شامل نوع كالا ، كمیت، كیفیت ، حدود و دامنه بازرسی ، نام سازمان بازرسی كننده ، مقطع و زمان تحویل و تحول ، قیمت ونحوه پرداخت كارمزد بازرسی و غیره درآن درج شده و به مهر و امضا طرفین معامله رسیده باشد.

مدارك خرید عبارت است از تمامی یا یكی از مدارك شامل پروفورما ، اعتبار اسنادی ، قرارداد خرید ، اسناد حمل ، قرارداد بازرسی ، سفارش بازرسی و/ یا سایر مدارك مورد نیاز از قبیل نقشه ها ، نمودارها ، بروشور ، كاتالوگ و غیره كه با استناد به مشخصات مندرج در آنها گواهینامه بازرسی صادر می شود.

كارمزد بازرسی عبارت است از مبلغی كه بابت انجام خدمات بازرسی و صدور گواهینامه بازرسی باید توسط خریدار یا از طریق فروشنده یا بانك به سازمان بازرسی كننده با توجه به مدارك خرید و مبلغ توافق شده پرداخت شود.

كمیت، كیفیت و بسته بندی عبارت است از مشخصاتی كه از طریق تعیین حدود و دامنه بازرسی و آزمون قابل دسترسی است.

گزارش بازرسی (Inspection Report) عبارت است از سندی كه طی آن سازمان بازرسی كننده ، روش ، مراحل و چگونگی انجام بازرسی و آزمون های انجام شده و نتایج حاصله را اعلام می نماید.

گواهینامه بازرسی (Inspection Certificate) عبارت است از سندی كه پس از انجام و تكمیل حدود و دامنه بازرسی روی سربرگ رسمی سازمان بازرسی كننده صادر می شود و طی آن انطباق كمیت ، كیفیت ، بسته بندی و سایر خصوصیات كالای بازرسی شده با مشخصات مندرج در مدارك خرید تصدیق می گردد.

موضوع بازرسی عبارت است از مشخصات فنی و استاندارد كمیت و كیفیت و دیگر ویژگی های مورد نظر كالا ، تجهیزات ، تأسیسات و خدمات مورد معامله بین خریدار و فروشنده كه خریدار باید در مدارك خرید آن را تعیین و درخواست نماید

شمول بازرسی قبل از حمل:

بازرسی قبل از حمل می تواند شامل یك یا تعدادی از موارد زیر باشد:

• تصدیق قیمت كالا
• بازرسی كمی و/ یا كیفی كالا
• بازرسی وضعیت بسته بندی و نشانه گذاری محموله
• بازرسی كانتینر و سایر وسایل حمل و نقل
• نظارت بر بارگیری یا تخلیه كالا
• نمونه گیری
• آنالیز آزمایشگاهی یا آزمونهای دیگر
• بررسی و ممیزی
• ارایه خدمات ویژه درصورت لزوم بر اساس توافق سازمان بازرسی كننده با مشتری از جمله :

 – تضمین های كمی و كیفی در شرایط خاص

 – كالیبراسیون و اندازه گیری

 – تأمین كارشناسان واجد صلاحیت و دیگر كاركنان مورد نیاز

 – نظارت بر برنامه های كامل پروژه صنعتی شامل مشاوره ، نظارت بر اجرا و گزارش پیشرفت كار

 – خدمات مشاوره در حدود و دامنه بازرسی

* بازرسی می تواند طبق سفارش بازرسی در محل تولید ، بسته بندی ، انبار فروشنده ، گمرك یا بندر مبداء ، گمرك یا بندر مقصد و یا محل نصب و استفاده باشد.

آشنایی با الزامات بازرسی سازمان ملی استاندارد –روش ارزیابی و انطباق :

روش اجرایی ارزیابی انطباق كالاهای وارداتی به شماره مدرك 31/230 /ر به عنوان یك مدرك درون سازمانی سازمان ملی استاندارد ایران در تاریخ 25/09/92 با شماره تجدید نظر سوم مورد تصویب قرار گرفت. (این روش اجرایی را می توانید از پیوست دانلود نمایید.)

هدف از تهیه این روش اجرایی ، تعیین روش های ارزیابی انطباق كالاهای وارداتی مشمول اجرای اجباری استاندارد به منظور حصول اطمینان از انطباق ا?نها با استانداردها ، ضوابط یا مشخصات فنی مورد قبول سازمان ملی استاندارد ایران ، تسریع و تسهیل ورود به كشور در سازگاری و هماهنگی با مقررات و روش های متعارف در تجارت جهانی می باشد.

در ابتدای این روش تعاریفی درباره كالاهای مشمول مقررات اجرای اجباری استاندارد برای واردات، كالاهای تجاری و ورود موقت، استانداردهای قابل قبول، آزمایشگاه های موردقبول، شركت های بازرسی، گواهی نامه انطباق، گواهی نامه بازرسی (COI=Certificate of Inspection) آورده شده است. سپس ? روش ارزیابی انطباق كالاهای وارداتی كه منجر به صدور گواهی نامه انطباق (COC=Certificate of Conformity) از طرف ادارات كل استاندارد استانها می شود توضیح داده شده است.

این روش های ارزیابی بشرح ذیل در فایل پیوست بطور كامل توضیح داده شده است.

روش اول ارزیابی انطباق همان بازرسی قبل از حمل (بازرسی كالا در مبدا) می باشد كه توسط یكی از شركت های بازرسی تایید صلاحیت شده كه حوزه و دامنه فعالیت آن متناسب با بازرسی محموله موردنظر می باشد، اقدام می گردد.

روش دوم : روش ارزیابی انطباق كالا در مقصد است.

روش سوم: اخذ گواهینامه ثبت كالا (COR=Certificate of Registration) و ثبت نام و نشان تجاری (نمانام) (COBR=Certificate of Brand Registration) (این روش ارزیابی برای واردكنندگانی كه بصورت مستمر یك نوع و یك مدل كالا با مشخصات و ویژگی های ثابت را از یك واحد تولیدی و یك كشور مبدا وارد می نمایند كاربرد دارد.)

روش چهارم: روش ارزیابی انطباق كالاهای خاص (برای خطوط تولید، قطعات و ماشین آلات، مواد اولیه و كالاهای حد واسط تولید كه در كارخانجات صنعتی كشور مورد استفاده قرار می گیرند و كالاهای وارداتی كه در طرح های عمرانی و تاسیسات زیربنایی كشور بكار گرفته می شوند.)

روش پنچم: سایر روش های ارزیابی انطباق (این روش برای كالاهای وارداتی كه از طریق پیله وری، ملوانی و تعاونی های مرزنشین تا سقف ارزش ???? دلار، كالاهایی كه بصورت قطعات منفصله (CKD) وارد می شوند، برای قطعات آسانسورهای وارداتی كاربرد دارد.)

آیین نامه تاییدصلاحیت شركت های بازرسی

شركت های بازرسی كننده بخصوص شركت های بازرسی كننده كالا بایستی جهت تاییدصلاحیت مطابق آیین نامه سازمان ملی استاندارد ایران مصوب سال 89 اقدام نمایند.

ارزیابی و تاییدصلاحیت شركت های بازرسی كننده داخلی و نمایندگان شركت های خارجی بر اساس جداول شماره 1 و 2 این آیین نامه صورت می گیرد. حداقل امتیاز جهت تایید صلاحیت شركت های بازرسی كننده ایرانی برای بازرسی كالاهای وارداتی و صادراتی و یا تمدید پروانه 65 از 100 امتیاز و برای شركت های بازرسی كننده خارجی حداقل 75 از 100 امتیاز می باشد.

مدت اعتبار پروانه تاییدصلاحیت یك سال است.

تقسیم بندی دامنه فعالیت بازرسی بشرح زیر است:

گروه 1: مواد غذایی، محصولات كساورزی و روغن های گیاهی

گروه 2: نفت، مواد نفتی و پتروشیمی

گروه 3: مواد معدنی

گروه 4: كالاهای مصرفی

گروه 5: كالاهای صنعتی

* آشنا با الزامات بازرسی بانك مركزی ایران

بخش دوم از مجموعه مقررات ارزی با عنوان “حمل و نقل كالا، بیمه و بازرسی” توسط بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران كه آخرین ویرایش آن در تاریخ 14/12/90 منتشر شده است در برگیرنده مقررات ارائه گواهی بازرسی در خصوص كلیه كالاهای وارداتی در قسمت سوم از این بخش می باشد.

خواندن این مجموعه (بخصوص قسمت سوم از بخش دوم) برای مدیران پروژه، هماهنگ كنندگان بازرسی و بازرسان كالای شركت های بازرسی فنی شخص ثالث و خریداران و فروشندگان كالاهای وارداتی ضروری می باشد.

قسمت سوم: مقررات ارائه گواهی بازرسی درخصوص كلیه كالاهای وارداتی

1- درمورد تمامی كالاهای وارداتی ارائه گواهی بازرسی با توجه به نوع استاندارد كالا الزامی بوده و بایستی مطابق متن گواهی بازرسی مورد قبول (پیوست های شماره ?و ?) و توسط شركتهای بازرسی كننده مجاز (پیوست های شماره ? و ?? ) صادر گردد.

تبصره: طبق توافق بعمل آمده با سازمان ملی استاندارد ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت ، تعیین و درج تعرفه كالا های ثبت سفارش شده، نوع استاندارد و سایر شرایط موردنظر سازمان ملی استاندارد در پروفرما و اوراق ثبت سفارش، بعهده واردكننده و كنترل آن بعهده وزارت صنعت، معدن و تجار ت می باشد. بانكها صرفًا مهر ثبت سفارش وزارتخانه مذكور را كنترل نموده و مسئولیتی نسبت به كنترل تعرفه كالای موضوع ثبت سفارش نداشته و برمبنای استاندارد درج شده موردتایید وزارت صنعت، معدن و تجارت اقدام خواهندنمود.

2- درصورتیكه واردكننده مطابق متن پیوست شماره ? تقاضای حذف بازرسی كالا درمبدأ را به تایید سازمان ملی استاندارد ایران بر ساند، مجاز است با ارائه فرم مذكور به آن بانك شرط بازرسی در مبدأ را حذف نماید.

تبصره ? : درخصوص نرخهای شناور و صادراتی، حذف ارائه گواهی بازرسی صرفًا ازسوی دستگاهها و سازمانهای دولتی و با تكمیل فرم پیوست شماره ? توسط بالاترین مقام و یا با امضای مجازدیگری كه ازسوی ایشان معرفی شده است امكانپذیر میباشد.

تبصره ?: در مورد كالاهای ”غیرقابل آزمون “ و ”با مدت آزمون طولانی “ (پیوست شماره ?) درج شرط بازرسی در مبدأ الزامی بوده و حذف آن امكا نپذیر نمیباشد.

تبصره ?: درصورت درج شرط ارایه گواهی بازرسی در شرایط اعتبار حذف ارایه گواهی بازرسی از شرایط اعتبار اسنادی امكان پذیر نمیباشد.

3- ارائه اصل گواهی بازرسی كالا كه توسط شركت بازرسی مجاز صادرشده، به همراه سایر اسناد تجاری به بانك كارگزار برای معامله اسناد الزامی میباشد.

4- انتخاب شركت بازرسی كننده و تغییر آن به عهده خریدار كالا میباشد، تایید گواهی بازرسی صادره ازسوی شركتهای بازرسی مجازخارجی توسط اتاق بازرگانی محل صدور و یا طبق بند 12 از قسمت الف بخش اول مجموعه مقررات ارزی الزامی می باشد.

تبصره: نام شركت بازرسی كننده مجاز بایستی پس از دریافت ”نامه پذیرش بازرسی قبل از حمل “ صادره توسط شعبه یا نماینده شركت بازرسی در ایران مطابق پیوست شماره ? ممهور به مهر و در سربرگ شركت بازرسی در شرایط اعتباراسنادی درج گردد.

5- شركت بازرسی درانتخاب روش بازرسی و محل شروع بازرسی (كمی وكیفی و بسته بندی ) باتوجه به نوع كالای موردنظر مختار است لكن انجام بازرسی بایستی به نظارت برعملیات بارگیری كالا و یاتحویل كالا به متصدی حمل (درخصوص هوائی و را هآهن ) خاتمه یافته و صراحتًا در گواهی بازرسی قید نماید كه كالای بازرسی شده همان كالای بارگیری و تحویل شده می باشد و با شرایط اعتبار اسنادی و اصلاحیه های بعدی آن و درمورد ثبت سفارش برات وصولی اسنادی با پروفرما و سایر اسناد وصولی اسنادی مطابقت دارد.

6- باتوجه به اهمیت دریافت كامل اطلاعات و مشخصات كالاهای مورد بازرسی توسط شركتهای بازرسی لازمست پس از گشایش اعتباراسنادی/ثبت سفارش برات وصولی اسنادی طبق فرم (پیوست شماره ?) كتبًا به واردكنند ه ابلاغ گردد تامشخصات و اطلاعا ت كامل كالای مورد سفارش به نمایندگی شركت بازرسی مجاز تعیین شده درایران را ارائه نماید رونوشت ابلاغ نیز می بایستی توسط بانك بمنظور اطلاع و پیگیری برای نمایندگی شركت بازرسی درایران ارسال گردد.

7- كلیه گواهی های بازرسی صادره توسط شركتهای بازرسی ویانمایندگان مجاز آنها فقط بانام و كاغذ مارك دار شركت اصلی كه نام آن درشرایط اعتباراسنادی قیدگردیده است ، قابل قبول می باشد.

8- سفارش انجام كار بازرسی و پرداخت هزینه بازرسی می تواند برعهده خریدار یا فروشنده كالا باشد، درصورتیكه این هزینه بعهده فروشنده باشد، باید مراتب صراحتًا توسط فروشنده درپروفرما یا قرارداد فروش تقبل شده باشد.

تبصره : درمواردیكه هزینه بازرسی برعهده خریدار است، درج شرط پرداخت هزینه بازرسی توسط واردكننده درشرایط اعتبار و یا انتقال هزینه بازرسی پس از ط ی مراحل ثبت سفارش و درقبال ارائه اصل صورتحساب هزینه بازرسی صادره توسط مؤسسه بازرسی كننده كه به تایید اطاق بازرگانی محل صدور رسیده باشد (درمورد شركتهای بازرسی ایرانی نیازی به تایید اطاق بازرگانی ندارد) دروجه مؤسسه بازرسی كننده بلامانع می باشد.

9- گشایش اعتبار تنخواه بازرسی جهت پرداخت هزینه بازرسی و افزایش آن بلامانع است. پرداخت وجه درمقابل صورتحساب انجام بازرسی خواهدبود.

10- چنانچه حمل كالای موضوع اعتبار اسنادی/ثبت سفارش برات وصولی اسنادی به دفعات مجاز باشد ارائه گواهی بازرسی جداگانه برای هرمحموله كه (PARTIAL SHIPMENT) فقط ازطرف همان شركت بازرسی تعیین شده صادر گردیده باشد الزامی است و آن بانك بایستی ازقبول گواهی بازرسی كلی خودداری نمایند.

11- درصورتیكه محمولات یك اعتباراسنادی/ثبت سفارش برات وصولی از كشورهای مختلف حمل گردد انتخاب شركتهای بازرسی متعدد (برای هر كشور یك شركت بازرسی) بلامانع است.

12- درصورت مشاهده هرگونه نارسائی و تخلف شركتهای بازرسی لازم است مراتب را سریعًا به این اداره بصورت مشروح منعكس نمایند.

بازرسی متریال و كالا – مرور استاندارد 17000 و نكات مهم آن

استاندارد ایزو آی ای سی 17000، اصطلاحات عمومی و تعاریف مرتبط با ارزیابی انطباق (از قبیل آزمون، بازرسی، گواهی كردن و تاییدصلاحیت) را مشخص می نماید.

در این استاندارد فعالیت ارزیابی انطباق شخص اول، شخص دوم و شخص ثالث تعریف می شود كه در بازرسی استفاده از این واژگان متداول است و متاسفانه درك صحیحی از آن در جامعه بازرسی وجود ندارد كه با اندكی تدبیر در معانی و تعاریف آن در این استاندارد، تفاوت های آن را به سادگی درك خواهیم كرد.

همچنین نهادهای ارزیابی انطباق، سیستم و طرح ارزیابی انطباق شرح داده می شود.

بازرسی متریال و كالا

اصطلاحات پایه همچون الزام مشخص شده، روش اجرایی و بازنگری (Review) كه در بسیاری از بازرسی ها، توجه به معانی آن بسیاری از مسائل را حل می نماید.

همچنین در این استاندارد اصول ارزیابی انطباق شامل انتخاب، تعیین (شامل نمونه برداری، آزمون، بازرسی، ممیزی) و بازنگری و تائید انطباق توضیح داده می شود.

از دیگر تعاریف مصطلح در بازرسی واژه بازبینی (Surveillance) یا سورویانس شرح داده می شود.

مروری بر استاندارد17020

مطابق ماده 2 آیین نامه تاییدصلاحیت شركتهای بازرسی كننده و ضوابط بازرسی كالاها سازمان ملی استاندارد ایران مورخ 06/10/89 ، شركت بازرسی و مدیران آن باید مستقل از منابع تجاری مرتبط با طراحی، ساخت، تامین، نصب، استفاده و نگهداری اقلام مورد بازرسی یا اقلام مشابه و هم ردیف آن باشند و همچنین نباید در فعالیت هایی دخیل باشند كه در تضاد با استقلال قضاوت و درستكاری آنها در زمینه فعالیت های بازرسی باشد.

همچنین شركت بازرسی كننده باید قابلیت های اثبات شده در مورد دامنه فعالیت و حوزه جغرافیایی بازرسی اظهارشده را همواره حفظ نماید.

بر همین اساس تاییدصلاحیت شركتهای بازرسی كننده داخلی و خارجی كالا مطابق استاندارد ایزو آی ای سی 17020 (در انطباق با بند “الف” این استاندارد) از دو سال بعد از ابلاغ این آیین نامه (یعنی تاریخ 06/10/91) لازم الاجرا شد.

ممیزی شركت های بازرسی كننده متقاضی دریافت گواهینامه استاندارد ایزو آی ای سی 17020 نوع “الف” در اولویت كاری سازمان ملی استاندارد ایران قرار دارد. همچنین شركتهای تاییدصلاحیت شده در ارتباط با گواهی شركت های بازرسی نیز می توانند اقدام به ممیزی و اعطای گواهی مذكور نمایند.

بازرسی متریال و كالا

با توجه به این الزام در این جلسه از دوره آموزشی بازرسی كالا با الزامات استاندارد ISO/IEC 17020 مطابق عناوین زیر آشنا خواهید شد:

– تعریف بازرسی، نهاد بازرسی، سیستم بازرسی، طرح بازرسی

– الزامات عمومی (بی طرفی و استقلال- محرمانگی)

– الزامات ساختاری (الزامات اداری-سازمان و مدیریت)

– الزامات منابع (كاركنان-تسهیلات و تجهیزات-واگذاری كار)

– الزامات فرآیندی (روشهای اجرایی بازرسی-جابجایی نمونه های بازرسی-سوابق بازرسی-گزارش و گواهینامه بازرسی-شكایت و رسیدگی مجدد)

– الزامات سیستم مدیریت

روش بازرسی كالا بطور عمومی

بازرسی كالا بایستی مطابق روش اجرایی كه در هر سازمان بازرسی ممكن است در اختیار بازرسان قرار داده شود با در نظر گرفتن الزامات موجود در روش ها و آیین نامه های سازمان ملی استاندارد ایران، سازمان های بین المللی و مشتری انجام شود.

در این قسمت روش بازرسی كالا بطور عمومی مورد بررسی قرار می گیرد.

پس از آنكه خریدار (واردكننده) شركت بازرسی را از لیست شركت های بازرسی تاییدصلاحیت شده كالای وارداتی (موجود در سایت سازمان ملی استاندارد ایران) انتخاب نمود نسبت به عقد قرارداد و سفارش بازرسی و در نهایت ارایه مدارك و اسناد خرید به شركت بازرسی اقدام می نماید.

بازرسی متریال و كالا

پس از دریافت و اطمینان از كفایت اسناد و دریافت درخواست بازرسی (شامل اطلاعات محل، زمان و مورد بازرسی)، شركت بازرسی هماهنگی های لازم جهت انتخاب بازرس با زمینه كاری مرتبط با محموله و در صورت نیاز تایید آن از طرف مشتری (با ارسال رزومه بازرس) اقدام می نماید.

بازرس پس از مطالعه اسناد خرید هماهنگی های لازم با سازنده یا فروشنده را بعمل می آورد و در زمان تعیین شده جهت بازرسی در محل موردنظر حاضر شده و آزمون ها یا تست های موردنظر را نظارت نموده و بازرسی مطابق دامنه بازرسی بعمل می آورد.

بازرس ترجیحا از مراحل بازرسی عكس هایی تهیه می نماید و ضمن ارایه گزارش بازرسی و نتایج آزمون ها و الحاق تصاویر به گزارش، صورتحساب یا تایم شیت خود را نیز ارایه می نماید.

هماهنگ كننده بازرسی (كارشناس بازرسی) در شركت بازرسی هماهنگی های لازم برای دریافت و بررسی گزارش بازرسی به انضمام تایم شیت مربوطه را از بازرس می نماید. پس از بررسی گزارش و در صورت نیاز تصحیح آن گزارش را به همراه صورتحساب بازرسی و گواهینامه بازرسی به مشتری ارایه می كند.

اصول گزارش نویسی بازرسی:

گزارش بازرسی در واقع محصول فعالیت بازرسی است كه مشخص كننده نتیجه بازرسی شامل تطابق ها و عدم تطابق هاست. در بسیاری از بازرسی ها ممكن است كارفرمایان شركتهای درگیر در پروژه در بازرسی حضور نداشته باشند و تنها بازرس بهمراه تحویل دهنده كالا در محل حاضر باشند.

در اینصورت تمام كسانیكه به نوعی نتیجه بازرسی برایشان مهم است بدنبال گزارش بازرسی خواهند بود. ممكن است برای پیمانكاران فقط نتیجه بازرسی مهم باشد ولی مسلما برای كارفرما این موضوع كافی نخواهد بود. كارفرمابرای اطمینان از انجام درست فعالیت بازرسی نیاز به بررسی گزارش بازرسی خواهد داشت و در آن دامنه و روش بازرسی را بر اساس درخواست بازرسی كنترل مینماید.

بخصوص زمانی كه مدیران بازرسی مشغول تهیه صورتحساب بازرسی هستند به گزارشات بازرسی نیاز خواهند داشت. در واقع جزئی از صورتحساب بازرسی بر اساس قرارداد معمولا گزارشات بازرسی می باشد. معمولا مدیران بازرسی گزارشات بازرسی را پیش از ارسال به كارفرما بازبینی می نمایند تا در صورت وجود هر گونه خطای فنی یا املایی آن را تصحیح نمایند. حتی بعضی از اوقات ممكن است گزارش بازرسی جهت تصحیح به بازرس مربوطه ارجاع شود.

در این قسمت به نكات مهم اصول گزارش بازرسی مطابق استاندارد ایران ایزو آی ای سی 17020 پرداخته می شود:

بازرسی متریال و كالا

1- مطابق بند 7-3 استاندارد 17020، نهاد بازرسی باید سیستمی را برای ثبت سوابق نگهداری كند. همچنین گزارش ها یا گواهینامه های بازرسی باید قابل ردیابی به بازرسی كه آن را انجام داده است باشد.

2- برای هر فعالیت بازرسی انجام شده حتما باید یك گزارش یا گواهینامه بازرسی جهت ارایه وجود داشته باشد. (بند 7-4-1 استاندارد 17020)

3- محتویات گزارش یا گواهینامه بازرسی باید شامل موارد زیر باشد:

موارد الزامی:

– هویت نهاد صادركننده

-شناسه منحصر به فرد (شماره گزارش یا گواهینامه بازرسی) و تاریخ صدور

-تاریخ(های) بازرسی

-شناسایی مورد(های) بازرسی شده

-امضاء یاسایر نشانه هایتأییدیه، توسط كاركنان مجاز

-بیانیه انطباق در صورت كاربرد

– نتایج بازرسی

موارد اختیاری:

-عنوان گزارش یا گواهینامه بازرسی

– هویت كارفرما (یا نام مالك اصلی كالای مورد بازرسی)

بازرسی متریال و كالا

-توصیف كار سفارش داده شده برای بازرسی

-اطلاعات درباره ی آن چه كه از دامنه شمول اصلی كار حذف شده است

-شناسایی یا شرح مختصری درباره ی روش(ها) و روش(های) اجرایی بازرسی به كارگرفته شده، با ذكر انحرافها، الحاقیه ها یا استثناء ها از روشها و روش های اجرایی توافق شده

-شناسایی تجهیزات به كارگرفته شده برای اندازه گیری ها/ آزمون ها

-هر گاه مربوط باشد و چنانچه در روش یا روش اجرایی بازرسی مشخص نشده باشد، ارجاع به یا توصیف روش نمونه برداری و اطلاعات درباره ی مكان، زمان، نحوه برداشتن نمونه و فرد نمونه بردار

-اطلاعات در باره مكان بازرسی انجام شده

-اطلاعات در مورد شرایط محیطی در طی بازرسی، در صورت ارتباط

-عبارتی كه بیانكند نتایج بازرسی منحصراً مربوط به كار سفارش داده شده یا مورد(ها) یا بهر بازرسی شده است

-عبارتی كه گزارش بازرسی نباید تكثیر شود، مگر به طور كامل

-نشان یا مهر بازرس

-اسامی (یاشناسایی منحصر به فرد) كاركنانیكه بازرسی را انجام داده اند و در مواردی كه تصدیق الكترونیكی امن انجام نشده است، امضای آن ها

 4- یك نهاد بازرسی بایدیك گواهینامه بازرسی فاقد نتایج بازرسی تنها زمانی صادر كند كه بتواند یك گزارش بازرسی حاوی نتایج بازرسی را نیز ارایه نماید به نحویكه هر دوی گواهینامه بازرسی و گزارش بازرسی قابل ردیابی به یكدیگر باشند. (بند 7-4-3)

5- كلیه موارد الزامی در گزارش بازرسی باید به درستی، با دقت و به روشنی گزارش شود . هرگاه گزارش بازرسی یا گواهینامه بازرسی شامل نتایج ارایه شده توسط پیمانكارانفرعی باشد، این گونه نتایج باید به روشنی شناسایی شود.

6- اصلاحیه ها یاالحاقیه ها به یك گزارش بازرسی یا گواهینامه بازرسی پس از صدور باید ثبت شود. یك گزارش یا گواهینامه تغییر یافته باید گزارش یاگواهینامه جایگزین شده را شناسایی كند.

انواع مدارك بازرسی بر اساس EN :

مدارك بازرسی شامل مداركی می شود كه سازنده یا فروشنده به عنوان مدارك پشتیبان كنترل كیفیت تهیه و به بازرس ارایه می نماید.

این مدارك معمولا شامل اظهارنامه انطباق سازنده، گزارشات آزمون (Test Reports) ، گواهینامه های مواد (Material Test Certificates) و گواهینامه های تست و آزمون می شوند.

با توجه به سطح مسیولیت تعریف شده برای بازرس و سازنده می توان انواع مدارك بازرسی را تعریف نمود.

بطور مثال در صورتی كه بازرس شخص ثالث یا بازرس كارفرما (خریدار) در تست حضور داشته باشد (و نتایج تست را اعتباردهی نماید)، سازنده می تواند مدرك بازرسی نوع 3.2 ارایه نماید.

استاندارد انواع مدارك بازرسی محصولات فلزی، EN 10204:2004 ، یكی از متداول ترین استانداردهای مورد استفاده در تهیه گواهینامه ها یا مدارك بازرسی همچون گواهینامه مواد یا گواهینامه تست یا آزمون است.

این استاندارد تا حدودی مشابه استاندارد ISO 10474 می باشد. معمولا در مداركی همچون قرارداد ساخت (فروش) یا مدارك قرارداد همچون درخواست مواد یا طرح بازرسی و آزمون (ITP) برای هر فعالیت بازرسی مشخص می شود كه چه نوع مدركی بایستی از طرف سازنده تهیه شود.

بازرسی متریال و كالا

این مدارك شامل مدارك نوع 1-2 و 2-2 و 1-3 و 2-3 می باشد.

مدرك 1-2 فقط نوعی اظهارنامه یا بیانیه است كه بیانیه انطباق (Declaration of Compliance) نامیده می شود. در بعضی مواقع Letter of Conformity نیز می گویند. در این نوع مدرك فقط سازنده اظهار می نماید كه كالا را مطابق استاندارد و مشخصات قرارداد یا سفارش ساخته است. (این مدرك نتایج تست را شامل نمی شود.)

در مدرك نوع 2-2 كه به Test Report معروف است نتایج تست یا آزمون به همراه بیانیه انطباق ارائه می شود. این مدرك فقط از طرف سازنده امضاء می شود.

مدرك 1-3 نوعی گواهینامه محسوب می شود كه نماینده بازرسی تاییدصلاحیت شده سازنده (كه مستقل از واحد تولید است) آن را ارایه می نماید. در این مدرك نتایج تست به همراه انطباق با مشخصات مندرج در سفارش در گواهینامه ارایه می شود.

در گواهینامه نوع 2-3 بازرس خریدار یا كارفرما و یا بازرس شخص ثالث نیز بایستی مدرك بازرسی را اعتباردهی نماید.

در انتهای استاندارد EN 10204 جدولی آورده شده است كه فرق این نوع مدارك را به سادگی توضیح می دهد.

نكته مهم: در این استاندارد اصطلاح بازرسی ویژه (Specific Inspection) و بازرسی غیرویژه (Non-Specific Inspection) به این صورت توضیح داده شده است:

 بازرسی غیرویژه: این نوع بازرسی توسط سازنده برای اطمینان از انطباق مشخصات محصول با الزامات سفارش بر اساس دستورالعمل های خود انجام می شود. بازرسی ممكن است روی محصولاتی انجام شود كه به خریدار عرضه نمی شود. (مدارك نوع 2.1 و 2.2 بر اساس بازرسی غیر ویژه صادر می شوند.)

بازرسی ویژه: این نوع بازرسی قبل از تحویل، بر اساس مشخصات محصول و برای اطمینان از انطباق با الزامات سفارش انجام می شود. بازرسی باید بر روی محصولاتی انجام شود كه به خریدار عرضه می شود. (مدارك نوع 3.1 و 3.2 بر اساس بازرسی ویژه صادر می شوند.)

بازرسی متریال و كالا

انواع مدارك بازرسی بر اساس ایزو :

بر حسب خواسته های خریدار و الزامات مندرج در سفارش خرید (قرارداد)، مدارك مربوط به كالای خریداری شده از طرف فروشنده یا سازنده در اختیار خریدار قرار می گیرد. یكی از این مدارك كه اهمیت زیادی در اطمینان از كنترل كیفیت محصول بر اساس استانداردهای ساخت و مشخصات سفارش دارد، مدرك بازرسی است كه انواع مختلف آن بر اساس سطوح مختلف كنترل كیفیت و بازرسی مطابق با استاندارد ISO 10474 ویرایش سال 1991 با عنوان steel and steel products-Inspection Documents ، تعریف می گردد.

البته این استاندارد توسط سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به شماره 6650 منتشر گردیده است.

نكته: استاندارد دیگری در ارتباط با انواع مختلف مدارك بازرسی به شماره EN 10204:2004 نیز وجود دارد كه در بعضی از قراردادها از این استاندارد برای طبقه بندی مدارك بازرسی استفاده می شود. بایستی توجه داشت كه ویرایش قبلی این استاندارد (EN 10204:96) مشابه ویرایش سال 91 استاندارد ISO 10474 می باشد.

با توجه به عنوان این استاندارد، انواع مدارك بازرسی در این استاندارد برای فولاد و محصولات فولادی تعریف می شود لیكن در صورتی كه در قرارداد و یا سفارش خرید توافق شده باشد می توان برای سایر كالاهای غیر فولادی نیز از این استاندارد استفاده نمود.

منظور از مدرك بازرسی، گواهینامه یا گزارش بازرس مستقل تعیین شده توسط مراجع رسمی، تولید كننده، فروشنده یا خریدار می باشد.

در این استاندارد دو نوع بازرسی و آزمون بصورت ویژه و غیر ویژه بشرح زیر تعریف گردیده است:

بازرسی و آزمون ویژه (specific testing & inspection): بازرسی و آزمون قبل از تحویل كالا بمنظور تطابق با الزامات سفارش خرید بر روی محصول (یا واحد آزمونی) كه محصول بخشی از آن است.

بازرسی و آزمون غیر ویژه (nonspecific testing & inspection): بازرسی و آزمون كه توسط تولید كننده، بر اساس روش های اجرایی تولید كننده، بر روی محصول (كه ممكن است كالای تحویل شده نباشد) بمنظور تطابق با الزامات سفارش خرید انجام می گیرد.

بطور مثال در كارخانه ای، محصولاتی بشماره سریال S.N-128 الی S.N-190 تولید و جهت فروش در انبار نگهداری گردیده است. درخواست خرید 50 عدد از كالای مذكور توسط خریداری صادر گردیده بطوری كه بازرسی و آزمون ویژه در آن درخواست موردنظر می باشد. در اینصورت كالایی كه جهت آزمون انتخاب می گردد بایستی از بین 50 كالای تحویلی مورد بازرسی و آزمون قرار گیرد. یعنی اگر در پكینگ لیست (فهرست بسته بندی) صادر شده توسط فروشنده كالاهای سریال S.N-130 الی S.N-180 جهت تحویل به خریدار درج گردیده است، مدارك مربوط به آزمون و بازرسی بایستی شامل همین شماره سریالهای مذكور باشد و بطور نمونه، مدارك مربوط به كالای S.N-185 مورد قبول نمی باشد.

بازرسی متریال و كالا

انواع مدارك بازرسی كه بر اساس این دو نوع بازرسی و آزمون صادر می گردند شامل مدارك بازرسی نوع 2 و نوع 3 با دسته بندی هایی بشرح زیر می باشد.

مدارك بازرسی نوع 2: این نوع مدارك پس از بازرسی و آزمون كه توسط كاركنان مجاز تولید كننده (كه ممكن است عضو بخش تولید باشند) انجام می شود، توسط تولید كننده صادر می گردد. این مدارك شامل سه دسته مدارك نوع 2-1، 2-2 و 2-3 می باشد.

مدارك بازرسی نوع 3: این نوع مدارك پس از بازرسی و آزمون انجام شده توسط كاركنان مجاز (مستقل از بخش تولید) بر اساس بازرسی و آزمون ویژه صادر می گردد. این نوع مدارك شامل 3 دسته مدارك نوع 3-1 A ،3-1 B ، 3-1 C و 3-2 می باشد.

مدرك بازرسی نوع 2-1 (گواهینامه انطباق): مدركی كه تولید كننده بر اساس بازرسی و آزمون غیر ویژه صادر می نماید و در آن انطباق محصول عرضه شده با خواسته های مندرج در سفارش را گواهی می نماید. به این نوع مدرك گواهینامه انطباق و یا Certificate of Compliance (COC) نیز اطلاق می شود. این مدرك شامل نتایج آزمون و بازرسی نمی گردد.

مدرك بازرسی نوع 2-2 (گزارش آزمون): مدركی كه تولید كننده بر اساس بازرسی و آزمون غیرویژه صادر می نماید و در آن انطباق محصول عرضه شده با خواسته های مندرج در سفارش را گواهی می نماید. این مدرك شامل نتایج آزمون و بازرسی غیرویژه می گردد. در واقع نتایج آزمون شامل گواهی انطباق كالا با سفارش در مدركی بنام گزارش آزمون یا Test Report صادر می گردد.

مدرك بازرسی نوع 2-3 (گزارش آزمون ویژه): مدركی كه تولید كننده بر اساس بازرسی و آزمون ویژه صادر می نماید و در آن انطباق محصول عرضه شده با خواسته های مندرج در سفارش را گواهی می نماید. این مدرك شامل نتایج آزمون و بازرسی ویژه می گردد.

مدارك بازرسی نوع 3 را گواهینامه بازرسی (Inspection Certificate) می نامند. گواهینامه بازرسی مدركی است كه بر اساس بازرسی و آزمون و مطابق مشخصات فنی مندرج در سفارش و یا طبق مقررات رسمی و قواعد مرتبط صادر می شود. آزمون ها بر روی كالای عرضه شده یا واحد بازرسی (كه كالای تحویلی بخشی از آن است) صورت می گیرد.

گواهینامه بازرسی نوع 3-1 A : گواهینامه ای است كه توسط بازرس بر اساس مقررات رسمی تعیین شده صادر گردیده و اعتبار می یابد.

گواهینامه بازرسی نوع 3-1 B : گواهینامه ای است كه توسط یك بخش مستقل از تولید صادر و بوسیله یكی از كاركنان مجاز مستقل از بخش تولید اعتبار می یابد.

گواهینامه بازرسی نوع 3-1 C : گواهینامه ای است كه بر طبق مشخصات فنی در سفارش توسط نماینده مجاز خریدار صادر شده و اعتبار می یابد.

گزارش بازرسی نوع 3-2 : هنگامی كه گواهینامه بازرسی در پی یك توافق خاص توسط نماینده مجاز تولید كننده و خریدار اعتبار می یابد به عنوان گزارش بازرسی یا Inspection Report نوع2-3 شناخته می شود.

توجه: معتبر كردن مدارك بازرسی توسط افراد مجاز بصورت امضاء یا مهر صورت می گیرد.

بازرسی متریال و كالا

* آشنایی با استانداردهای كالا (نكات ویژه استاندارد ASTM) :

یكی از مهم ترین استانداردهای متداول در بازرسی بخصوص بازرسی مواد اولیه، استانداردهای انجمن مواد و آزمون آمریكا (ASTM) می باشد. بسیاری از مواقع نا آشنایی با طریقه استفاده صحیح از این استانداردها منجر به نتایج نادرستی می شود كه ممكن است بعلت عدم تصمیم گیری درست و بموقع بازرس، پروژه و شركت های درگیر در آن دچار ضررهای جبران ناپذیری شوند.

در این جلسه نكات بسیار مهمی (شامل 12 نكته) بصورت تكنیك های كاربردی جهت استفاده صحیح از استانداردها و بطور خاص استانداردهای ASTM بیان شده است.

سازمان بین المللی  ASTM،انجمن بین المللی مواد و آزمون آمریكا (American Society for Testing and Materials)، یكی از سازمان های بین المللی استانداردسازی می باشد كه استانداردهای فنی (بطور عام توافق شده و داوطلبانه) را برای دامنه وسیعی از مواد، محصولات، سیستم ها و خدمات منتشر نموده و توسعه می دهد.

بر اساس فرایند توافق عام (اجماع اعضاء) بیش از 12000 استاندارد توسط انجمن بین المللی  ASTM تاكنون منتشر شده است. انجمن بین المللی  ASTM كتاب سال استانداردهای ASTM را سالانه بصورت نسخ چاپی یا لوح فشرده (CD)  منتشر می نماید. استانداردهای ASTM در شش دسته بندی بشرح زیر ایجاد می گردند:

• استانداردهای مشخصات (Standard Specification)
• استانداردهای روش آزمون (Standard Test Method)
• استانداردهای تكنیك یا طرزكار (Standard Practice)
• استانداردهای راهنما (Standard Guide)
• استانداردهای طبقه بندی (Standard Classification)
• استانداردهای واژگان (Terminology Standard)

بازرسی متریال و كالا

 كتاب سال ASTM شامل 15 بخش به انضمام یك فهرست اصلی بشرح زیر موجود است:

1. آهن و محصولات فولادی
2. محصولات فلزی غیرآهنی
3. روش های آزمون و روش های اجرایی آنالیز فلزات
4. ساخت و ساز
5. محصولات نفتی، روان سازها (روغن ها) و سوخت های فسیلی
6. رنگ ها و پوشش های مرتبط و آروماتیك ها
7. منسوجات
8. پلاستیك ها
9. لاستیك
10. عایق های الكتریكی و الكترونیك
11. تكنولوژی آب و محیط زیست
12. انرژی هسته ای، خورشیدی و زمین گرمایی
13. تجهیزات و خدمات پزشكی
14. روش ها و ابزار عمومی
15. محصولات عمومی، شیمیایی و كاربردی
16. ایندكس یا فهرست اصلی كلیه بخش ها و مجلدها

بازرسی متریال و كالا

 ایندكس انگلیسی بشرح زیر می باشد:

1. Iron and Steel Products
2. Nonferrous Metal Products
3. Metals Test Methods and Analytical Procedures
4. Construction
5. Petroleum Products, Lubricants, and Fossil Fuels
6. Paints, Related Coatings, and Aromatics
7. Textiles
8. Plastics
9. Rubber
10. Electrical Insulation and Electronics
11. Water and Environmental Technology
12. Nuclear, Solar, and Geothermal Energy
13. Medical Devices and Services
14. General Methods and Instrumentation
15. General Products, Chemical Specialties, and End Use Products
16. Index to all sections and volumes

بازرسی متریال و كالا

 در اینجا نكاتی را برای بازرسان كالا جهت استفاده صحیح از این استانداردها ارایه می نماییم:

نكته اول: اولین گام جهت پیدا كردن استاندارد مربوط به كالای موردنظر، بررسی مدارك كالا شامل قرارداد و پیوست های آن می باشد. معمولا در نقشه ها یا دیتاشیت ها و بعضا مشخصات فنی كالا (Specification) اطلاعاتی در مورد استاندارد مربوط به كالا ارایه می شود.

در صورتی كه استانداردی ارجاع داده نشده بود (بخصوص در مواردی كه استاندارد كالا اجباری نمی باشد) می توانید با استفاده از ASTM ،استاندارد مربوط را یافته و به كارفرما (خریدار) یا سازنده پیشنهاد دهید. در صورت توافق می توانید از استاندارد مذكور استفاده نمایید.

نكته دوم: همیشه سعی كنید از آخرین ویرایش استاندارد استفاده نمایید. معمولا این موضوع در یكی از بندهای قرارداد خرید یا سفارش بازرسی اشاره می شود.

نكته سوم: استانداردهای ASTM معمولا دارای یك بخش الزامات عمومی ( GENERAL REQUIREMENTS) قابل اعمال به یك سری از استانداردها می باشد. به موارد زیر به عنوان نمونه دقت نمایید: (استانداردها را می توانید از پیوست دانلود نمایید.)

– استاندارد ASTM A105 مربوط به استاندارد مشخصات كالاهای فورج از جنس فولاد كربنی برای مصارف لوله كشی می باشد. مطابق بند 4 این استاندارد (الزامات عمومی) دو استاندارد دیگر A961  ASTM-و A788 ASTM-بعنوان استانداردهای عمومی تلقی می شوند. مطابق توضیحات، كلیه محصولات فورج استاندارد A105 ASTM-بایستی در انطباق با الزامات استاندارد A961 باشد و هرگونه عدم انطباق با الزامات عمومی، عدم انطباق محصول تلقی می شود. در صورتی كه الزامات مشابهی در هر دو استاندارد وجود داشته باشد، الزامات استاندارد A105 ارجح خواهد بود.

بازرسی متریال و كالا

استانداردهای عمومی چه مواردی را شامل می شوند:

– واژگان و اصطلاحات تخصصی و فنی مربوط به محصول موردنظر (مثلا تعریف فورج)

– تعاریف كامل الزامات مكمل محصول (SUPPLEMENTARY REQUIREMENTS) در بخش انتهایی استاندارد هر محصول

– جداول حاوی تلرانس های آنالیز شیمیایی یا مكانیكی

– روش های ساخت و ذوب

– بعضی از الزامات در استاندارد اصلی آورده نشده است و لذا حتما باید الزامات عمومی را بازبینی نمود.

نكته چهارم: توجه نمایید بعضی از الزاماتی كه در استاندارد ذكر شده است  در صورت توافق با خریدار و سازنده قابل اعمال خواهد بود. همچنین مواردی كه در انتهای هر استاندارد تحت عنوان SUPPLEMENTARY REQUIREMENTS یا الزامات مكمل (متمم) آمده است فقط در صورتی كه در سفارش خرید آمده باشد یا خریدار با سازنده از قبل توافق نماید قابل اجرا می باشد.

بازرسی متریال و كالا

نكته پنجم: دامنه كاربرد (SCOPE) محصول معمولا در بند اول استاندارد مربوطه آورده شده است كه بسیار اهمیت دارد و شامل موارد كاربرد در دما و فشار و یا كاربرد خاص در صنعت و نیز محدودیت های استاندارد به لحاظ كاربرد، ابعاد و وزن می باشد. بعضی مواقع می توان با مطالعه این قسمت بسادگی متوجه شد كه آیا استاندارد مربوطه برای كاربرد موردنظر بدرستی انتخاب شده یا نه؟

نكته ششم: در صورت مشخص كردن استاندارد با پسوند M یعنی A105-M واحد متریك (SI) و در غیر اینصورت اینچ-پوند قابل اعمال خواهد بود. (هر كدام از واحدها كاملا باید بطور مجزا استفاده شوند و در هم آمیختن آنها باعث عدم انطباق محصول خواهد شد.)

نكته هفتم: در بند 2 استاندارد، مراجع استانداردی كه در تهیه این استاندارد استفاده شده فهرست شده است. بعضی مواقع دانستن استاندارد مرجع بسیار ضروری است.

نكته هشتم: در بند 3 استاندارد، اطلاعاتی كه باید در سفارش خرید لحاظ شود آورده شده است. این موضوع بایستی مورد توجه بیشتر خریداران قرار گیرد.

نكته نهم: نكته بسیار مهمی است كه باید مورد توجه بازرسان كالا حین بررسی مدارك محصول در تطابق با استاندارد مربوطه باشد. بعضی از الزامات تست در استاندارد محصول (A105) آورده نمی شود مثلا بند 6 استاندارد A105 را ببینید كه در مورد الزامات تست شیمیایی است و مشخص نمی باشد كه منظور تست شیمیایی از محصول نهایی است یا تست شیمیایی ذوب ؟ همچنین تعداد تست و چگونگی آن توضیح داده نشده است. با مراجعه به استاندارد A961 (بند 8) الزامات شیمیایی بطور كامل توضیح داده شده است.

نكته دهم: معمولا هنگام بازرسی مواد اولیه ممكن است با سطوحی كه قبلا تعمیر شده اند و یا حتی نیاز به تعمیر دارند روبرو شوید. بطور مثال در مورد A105 مطابق استاندارد (بند10) امكان تعمیر با جوشكاری فقط توسط سازنده و با تایید قبلی خریدار امكان پذیر خواهد بود. همچنین الزامات دیگر شامل دستورالعمل جوشكاری و تاییدیه آن و انجام عملیات حرارتی و دیگر موارد نیز مطابق با بند 10 بایستی انجام شود.

نكته یازدهم: باز دقت نمایید اطلاعاتی همچون میزان پذیرش نواقص سطحی محصول و یا عیوب ظاهری ممكن است در استاندارد محصول آورده نشده باشد لذا الزامات عمومی راهگشا خواهد بود. (بند 15 الزامات عمومی استاندارد A961 را ببینید.)

نكته دوزادهم: به دیگر الزامات محصول شامل علامت گذاری ، بسته بندی ، تاییدیه و صدور گواهینامه یا گزارشات تست نیز دقت نمایید. معمولا در استانداردهای ASTM در مورد ارایه گزارش تست یا گواهینامه مواد (MTC=Material Test Certificate) سخت گیری خاصی بیان نشده است. لیكن آنچه تعیین كننده است قرارداد یا سفارش خرید است كه معمولا ارایه گواهینامه یا گزارش تست (TEST REPORT) را بر اساس استاندارد EN 10204 الزامی می نماید و بازرسان كالا موظف به بررسی و كنترل مدارك مربوطه می باشند.

بازرسی متریال و كالا – آشنایی با اندازه گیری، تلرانس ها و تجهیزات اندازه گیری و بازرسی و الزامات كالیبراسیون :

با توجه به تعریف بازرسی كه در استاندارد ایزو 8402 آورده شده است، بازرسی فعالیتی است شامل اندازه گیری، آزمایش و آزمون و یا سنجش یك یا چند ویژگی مورد بازرسی و مقایسه نتایج با الزامات مشخص شده تا بتوان انطباق هركدام از مشخصات را تعیین نمود. بطور مشابه تعریف ارزیابی انطباق كه در ایزو آی ای سی راهنمای 2 (ISO/IEC Guide 2) یا ایزو 9000 آورده شده است، شامل مشاهده و قضاوت كه به همراه اندازه گیری، آزمون یا سنجش ذكر شده است.

همانطور كه می دانید برای بازرسی كالا و انطباق با مشخصات استاندارد یا الزامات مشخص شده (در نقشه ها یا مشخصات فنی) مطمینا نیاز به اندازه گیری و آزمایش های مشخص شده می باشد.

در این جلسه سعی می شود برخی از انواع اندازه گیری ها و تجهیزات متداول بازرسی معرفی شود. همچنین در پایان به اهمیت كالیبراسیون از نگاه بازرسی پرداخته خواهد شد.

انواع اندازه گیری ها و تجهیزات اندازه گیری متداول

1- بازرسی متریال و كالا – اندازه گیری ابعادی (طول، قطر، ضخامت، انحنا):

زمانی كه در یك طرح بازرسی، اندازه گیری ابعادی مطابق استاندارد و یا نقشه های كالا الزام شود، بازرس اقدام به اندازه گیری ابعادی می نماید. این اندازه گیری شامل ابعاد كلی و در بعضی موارد ابعاد جزیی مشخص شده در نقشه می باشد. برای اندازه گیری طول با توجه به دقت مربوطه معمولا از متر نواری و برای اندازه گیری ضخامت از كولیس و اندازه گیری قطر داخلی (در لوله ها یا فلنج ها) از داخل سنج استفاده می شود.

در بعضی مواقع لازم است ضخامت در سطوح كالا نیز اندازه گیری شود. همانطور كه می دانید با كولیس فقط اندازه گیری ضخامت در لبه های قطعه ممكن است لذا برای اندازه گیری ضخامت در سطوح دیگر معمولا از ضخامت سنج های آلتراسونیك استفاده می شود.

در مواردی كالا دارای انحنای خاصی است همچون عدسی (كپ یا هد) مخازن و یا قطعات خمیده شده. در چنین شرایطی لازم است كه انحنای قطعه بوسیله شابلون هایی كه از قبل با شعاع یا انحنای تعیین شده ساخته شده اند اندازه گیری شود.

2-اندازه گیری ضخامت رنگ:

برای كنترل كیفیت و یا بازرسی رنگ و پوشش حتما نیاز به دستگاه های اندازه گیری ضخامت رنگ خواهید داشت. این دستگاه ها امروزه بطور متداول در پروژه های استفاده می شوند. نوع آلتراسونیك آن بسیار كاربردی می باشد.

3- اندازه گیری میزان دما / رطوبت نسبی: بازرسی متریال و كالا

شرایط اعمال رنگ و پوشش نیاز به الزامات خاصی دارد یعنی باید دما و رطوبت هنگام عملیات رنگ آمیزی كنترل شود. ممكن است بازرس كالا در مراحل پایانی اقدام به بازرسی نماید و در این مرحله حضور نداشته باشد.

اندازه گیری دما در جوشكاری كه نیاز به مراحل پیش گرمی و پس گرمی و یا كنترل دمای بین پاسی دارد نیز اهمیت پیدا می كند. ممكن است بازرس كالا در این مراحل نیز حضور نداشته باشد.

4- اندازه گیری وزن:

بعضی مواقع اندازه گیری وزن كالا یا قطعات اهمیت ویژه ای پیدا می كند. بطور مثال در لوله ها برای اطمینان از وزن لوله مطابق استاندارد (كه خود راهی برای كنترل ضخامت لوله نیز می باشد.)

همچنین گاهی تعداد قطعات قابل شمارش نیست یا شمارش آن زمان زیادی نیاز دارد و امكان اشتباه در شمارش نیز وجود دارد. خوب با شمارش تعدادی از قطعات مشابه و وزن آنها می توانید براحتی با اندازه گیری وزن كل قطعات مشابه، تعداد آنها را بدست آورید.

با توجه به نوع كالا و اندازه گیری های موردنیاز، پارامترهای زیادی برای اندازه گیری وجود دارد كه در این مقول نمی گنجد. مثلا تجهیزات مكانیكی غیرثابت همچون پمپ ها، توربین ها و كمپرسورها برای سنجش دور روتور، لرزش، صدا یا نویز نیاز به تجهیزات اندازه گیری تخصصی دارند. یا تجهیزات الكتریكی یا الكترونیكی برای اندازه گیری فركانس، ولتاژ، آمپر و پارامترهای الكتریكی نیاز به تجهیزات مناسب دارند.

آنچه كه بازرس بایستی در مورد اندازه گیری بداند و توجه داشته باشد در زیر اشاره شده است:

 – قبلا باید بداند چه اندازه گیری هایی مطابق با نقشه، مشخصات فنی، طرح بازرسی و استاندارد كالا موردنیاز است.

– ترجیحا هماهنگی های لازم با سازنده یا فروشنده در مورد در دسترس بودن تجهیزات اندازه گیری و كالیبراسیون آنها داشته باشد.

– قبل از استفاده از تجهیز اندازه گیری نسبت به كنترل مشخصات برچسب كالیبراسیون روی آن و برگه گواهینامه كالیبراسیون و تاریخ اعتبار آن اقدام نماید. همچنین در گزارش بازرسی به شماره گواهی كالیبراسیون و تاریخ اعتبار آن اشاره نماید.

بازرسی متریال و كالا

– اطمینان حاصل نماید كه تلرانس های اندازه گیری در دسترس می باشند. معمولا تلرانس های اندازه گیری در نقشه ها یا مشخصات فنی و یا استانداردها ذكر شده است. در غیر اینصورت بایستی از فروشنده (معمولا با تایید كارفرما) تلرانس ها را دریافت نماید.

– پیش از اندازه گیری نهایی، گزارشات ابعادی و اندازه گیری های سازنده را بررسی نماید. بسیاری از اوقات سازنده بدون اندازه گیری قبلی اقدام به تحویل كالا به بازرس می نماید كه احتمال اشتباه خواهد بود.

– بلافاصله پس از انجام اندازه گیری، نسبت به تهیه گزارش مربوطه و امضای آن اقدام نماید. حتی در صورتی كه گزارش تایپ شده نباشد. احتمال فراموشی و یا گم كردن اطلاعات وجود دارد.

– در صورتی كه قطعات مشابه می باشند و قرار بر بازرسی بطور راندوم یا تصادفی دارید حتما نمونه های بازرسی انتخاب شده را در گزارش بازرسی مشخص نمایید. همچنین كلیه اندازه گیری های موردنیاز را در قطعه انتخابی انجام دهید.

– در صورت مشاهده اندازه گیری با روش اشتباه از طرف سازنده، دقت نمایید تا در دام خطای اندازه گیری نیافتید. بعضی مواقع اندازه ای كه میخواهید در نقشه داده نشده است و برای بدست آوردن آن نیاز به انجام محاسبات ریاضی یا هندسی است. سعی كنید تا نقشه با ابعاد كامل از سازنده دریافت نمایید و یا در برنامه طراحی قطعه (مثل اتوكد) ابعاد موردنظر را پیدا كنید.